Αποτελεί κοινότυπη και συχνά οδυνηρή διαπίστωση ότι ο χρόνος περνά τόσο γρήγορα που οι άνθρωποι αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν το πέρασμά του. Το παρελθόν όσο μακρινό και αν είναι, διατηρεί πάντοτε το ίχνος του στο παρόν και με αυτή την έννοια επηρεάζει εν μέρει και το μέλλον. Αν αυτή η διαλεκτική του χρόνου ισχύει για τις […]

Το άρθρο του Roger Garaudy (1913- 2012) «Εξέγερση και επανάσταση» [“Revolte et R ΄ evolution”] έχει τη δική ΄ του μικρή ιστορία. Γράφτηκε μέσα στη ροή ή, ορθότερα, στη δίνη των γεγονότων της άνοιξης του ’68 και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο τεύχος Απριλίου-Μαΐου 1968 του περιοδικού De΄mocratie nouvelle. Στη συνέχεια, το 1970, συμπεριλήφθηκε στο […]

Ο Λουί Αλτουσέρ γεννήθηκε το 1918 στην Αλγερία και πέθανε το 1990 στο Παρίσι. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους μαρξιστές φιλοσόφους της μεταπολεμικής περιόδου και ήταν μέλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1948 μέχρι τον θάνατό του. Δεσπόζουσα θέση στις φιλοσοφικές αναφορές του κατείχαν εξαρχής τα φιλοσοφικά δοκίμια του Μάο, ένα γεγονός που ασφαλώς […]

Όλοι ήμασταν ενθουσιασμένοι, που θα συναντούσαμε τον γηραιό σύντροφο. Εγώ του είχα γράψει προηγουμένως μια επιστολή, για να του παρουσιάσω κατά κάποιο τρόπο τις ιδέες και τα ερωτήματά μας. Αρχικά πήγαμε στον Φραντς Γιάνοσι (Franz Janossy), τον γιο του Λούκατς. Από τον γιο του πληροφορηθήκαμε τη διεύθυνση της δουλειάς του πατέρα του και της μητέρας […]

Ο δυτικογερμανικός Μάης δεν αποτέλεσε ούτε ένα μεγάλων διαστάσεων εξεγερσιακό γεγονός κατά το πρότυπο του γαλλικού, ούτε μια μακράς διαρκείας περίοδο ταξικών αγώνων και συγκρούσεων κατ’ αναλογία του ιταλικού, αλλά έναν διετή (1967-1969), σχετικά χαμηλής έντασης, αναβρασμό, ο οποίος περιελάμβανε τρεις στιγμές κορύφωσης: τη διαδήλωση ενάντια στην επίσκεψη του Σάχη της Περσίας στο Βερολίνο (2 […]

Στόχος τούτου του άρθρου είναι να προσδιορίσει το περιεχόμενο του γαλλικού Μάη του 1968, έτσι όπως αυτό απορρέει από τα συνθήματα που κυριάρχησαν τότε, στους τοίχους των δρόμων του Παρισιού, των πανεπιστημίων και στις διαδηλώσεις. Ανιχνεύοντας τα εκατοντάδες συνθήματα εκείνης της περιόδου εκτιμώ ότι αυτά εκφράζανε, με ποικίλους τρόπους και μέσα από τη διαφορετικότητά τους […]

Στους Ονειροπόλους (2003) του Μπερνάντο Μπερτολούτσι η πλοκή εκτυλίσσεται γύρω από τα γεγονότα του γαλλικού Μάη του ‘68. Ο Μάθιου (Μάικλ Πιτ) είναι ένας Αμερικανός φοιτητής που βρίσκεται στο Παρίσι για να τρυγήσει τους καρπούς της γαλλικής κουλτούρας. Μανιακός σινεφίλ, έρχεται σε επαφή στην Ταινιοθήκη με δύο αδέρφια, την Ιζαμπέλ (Εύα Γκριν) και τον Τεό […]

Στις 9 Μάη 1968, ο σαρανταπεντάρης πλέον Ερνέστ Μαντέλ βρέθηκε στο εξεγερμένο Παρίσι, ομιλητής σε μια δημόσια εκδήλωση στη Μουτουαλιτέ, μαζί με τα νεαρά τότε στελέχη της 4ης Διεθνούς Ντανιέλ Μπενσαίντ και Ανρί Βεμπέρ. Το επόμενο βράδυ, στα οδοφράγματα του Καρτιέ Λατέν μέχρι το πρωί, ο Μαντέλ αναφωνούσε με δέος: «είναι όμορφο, είναι η επανάσταση!». […]

Όταν μιλάμε για τον ιταλικό «Μάη» στην πραγματικότητα μιλάμε για μία πολύ ευρύτερη κοινωνική διεργασία που εκτείνεται σε μία ολόκληρη εικοσαετία κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων, με ένα πολιτικό και κοινωνικό βάθος που δεν συγκρίνεται με το τι συνέβη σε άλλες χώρες. Αφετηρία της εμπειρίας του ιταλικού Μάη η μνήμη μίας «ματαιωμένης επανάστασης» για να χρησιμοποιήσουμε […]

Ο Μάης αποτέλεσε κυρίως αυθόρμητη εξέγερση που έθεσε και διεκδίκησε αγωνιστικά προωθημένα αιτήματα, εν πολλοίς, μη ανεκτά απ’ την άρχουσα τάξη. Δεν έθεσε όμως ζήτημα εξουσίας ούτε διεκδίκησε επαναστατικά την εξουσία, που αποτελεί την κυρίαρχη αποστολή της επανάστασης και sine qua non όρο για την προώθηση των σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών μετασχηματισμών. Υπήρξε όμως επαναστατική κατάσταση, με ασύμμετρη […]

Η ταραγμένη μακρά δεκαετία του ’60 είχε προφανώς αποτελέσματα που δεν έμειναν στην πολιτική και την ιδεολογία, αλλά επεκτάθηκαν και στις τέχνες – αφού αυτές είναι κομμάτι της ιδεολογίας εν γένει. Ειδικά για τον κινηματογράφο θα μπορούσαμε να πούμε ότι «κάθε φιλμ είναι πολιτικό στο βαθμό που καθορίζεται από την ιδεολογία που το παράγει ή […]

Το 1953 ο Ντεμπόρ (G. Debord) έγραψε σε έναν τοίχο της οδού Σηκουάνα και κατόπιν φωτογράφισε το σύνθημα Ne travaillez jamais (Μη δουλεύετε ποτέ), το οποίο έμελλε να επανεμφανιστεί και να αφήσει το ίχνος του στους δρόμους του Παρισιού κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Μάη του ’68 και στου οποίου το περιεχόμενο αλλά και […]

Η συζήτηση για το χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού ήταν για το ΚΚΕ αποτέλεσμα μίας εσωκομματικής διαπάλης, η οποία κράτησε για αρκετά χρόνια. Το ΚΚΕ δεν είχε πάντα την ίδια ανάλυση για τον ελληνικό καπιταλισμό. Αντίθετα, αυτή άλλαζε ανάλογα την χρονική περίοδο, τις πολιτικές (και στρατιωτικές) εξελίξεις, τους εσωκομματικούς συσχετισμούς και τις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς. […]

Μια ιδιαιτερότητα της Αριστεράς στην Ελλάδα ήταν η μεγάλη υπεροχή που διατήρησε το ΚΚΕ απέναντι στις μικρές σοσιαλδημοκρατικές ομάδες από τον Μεσοπόλεμο μέχρι τη μεταπολίτευση του 1974. Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί, πλάι σε άλλους παράγοντες, και στη στιγμή που εμφανίστηκε ένα μαζικό σοσιαλιστικό κίνημα: το πρώτο σοσιαλιστικό κόμμα που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1918, […]

Στη μαρξική θεωρία των τρόπων παραγωγής αναλύονται τα χαρακτηριστικά που διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα και ερμηνεύονται ως ταξικές σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης (Μηλιός, 1997). Με την εισαγωγή της έννοιας του τρόπου παραγωγής, η μαρξική ανάλυση προσδιορίζει ένα διαμορφωμένο ιστορικά συνδυασμό των κοινωνικών σχέσεων, οι οποίες με τη σειρά τους συγκροτούν […]

Σημείωση στο τέλος του νεοφιλελευθερισμού Εδώ και μια δεκαετία ζούμε υπό οικονομική κρίση, υπό τις μεταστάσεις της και τα αποτελέσματά της. Επίσης, από την αρχή του αιώνα, ζούμε υπό επαναλαμβανόμενες κρίσεις ασφαλείας και τις προσπάθειες του κράτους να τις αποτρέψει. Αυτό το άρθρο αντιπαραβάλλει τις κρατικές πολιτικές έναντι αυτών των δύο τύπων κρίσης· ειδικότερα, αντιπαραβάλλει […]

Η μουσική και τα μαθηματικά είναι δύο από τις αρχαιότερες τέχνες-επιστήμες του κόσμου, συνυφασμένες με τη φύση του ανθρώπου. Πεποίθησή μας είναι ότι τέχνη και επιστήμη αποτελούν δύο εκφάνσεις του ίδιου φαινομένου, αλληλοεξαρτώνται, αλληλοσυμπληρώνονται, ενυπάρχουν η μία στην άλλη. Επιπλέον, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι δύο γλώσσες παγκόσμιες με τις οποίες μπορούν να επικοινωνήσουν […]

Παρ’ ότι τόσο κατά το δεύτερο μισό του 19ο αιώνα όσο και κατά την περίοδο γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση διαμορφώθηκαν στο πεδίο της καλλιτεχνικής πρακτικής πειραματικές εκδοχές που επεχείρησαν να αναχθούν στη σκέψη του Μαρξ, το θεωρητικό ενδιαφέρον για τις περί τέχνης απόψεις του είναι πιο όψιμο. Πράγματι, οι «αισθητικές» του θέσεις δεν είχαν […]

Μάης 1968 – Ρωγμή από το μέλλον του Βασίλη Μηνακάκη Εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα, 2018 Η επέτειος των 50 χρόνων από τα γεγονότα του Μάη του 1968 αποτέλεσε μια σπουδαία αφορμή για την επανεκκίνηση της κουβέντας –εντός του χώρου της αριστεράς και όχι μόνο– γύρω από τις δυνατότητες εξεγέρσεων και επαναστάσεων στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Ειδικά […]

Αναμνήσεις ενός Επαναστάτη (1905-1941) του Victor Serge Εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες, δεύτερη και αναθεωρημένη έκδοση Οι αναμνήσεις ενός επαναστάτη θα μπορούσε να είναι η συναρπαστική αφήγηση της ζωής ενός απλού τυπογράφου που είχε αφιερωθεί στον αγώνα για την χειραφέτηση. Συμμετείχε σχεδόν σε όλα τα μεγάλα διεθνή επαναστατικά γεγονότα της εποχής του, έζησε τις μεγάλες νίκες και […]

Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός: Οι πολιτικές και κοινωνικές απαρχές του καιρού μας, του Καρλ Πολάνυι Εκδόσεις Νησίδες, Φεβρουάριος 2007 Ο μεγάλος μετασχηματισμός είναι ένα βιβλίο που έχει επηρεάσει όσο λίγα την πολιτική σκέψη και την κοινωνιολογική έρευνα, καθώς είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της θεσμιστικής προσέγγισης στην κοινωνιολογία και στην πολιτική οικονομία. Πρόκειται για ένα […]

Οι Λέξεις, του Jean-Paul Sartre (μτφρ.: Ειρήνη Τσολακέλη, επιμ.: Σταύρος Πετσόπουλος) Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, φιλόσοφος, λογοτέχνης και κριτικός, δεσπόζουσα προσωπικότητα της γαλλικής διανόησης και κουλτούρας στον 20ό αιώνα, υπήρξε επιπλέον ο βασικός εκπρόσωπος του υπαρξισμού, διατηρώντας, όμως, παράλληλα μια πολυεπίπεδη και ετερόδοξη σχέση τόσο με τον μαρξισμό όσο και με τον κομμουνισμό. Πολιτικός ακτιβιστής και […]

“Τρέξε σύντροφε, ο παλιός κόσμος είναι πίσω σου”   Σύνθημα του Μάη του 1968   Αποτελεί κοινότυπη και συχνά οδυνηρή διαπίστωση ότι ο χρόνος περνά τόσο γρήγορα που οι άνθρωποι αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν το πέρασμά του. Το παρελθόν όσο μακρινό και αν είναι διατηρεί πάντοτε το ίχνος του στο παρόν και με αυτή την έννοια […]

Μετά τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος της 30ής Σεπτέμβρη στη γειτονική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το «Μακεδονικό» εισέρχεται στην τελική του φάση. Οι καταιγιστικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών στη νέα προσπάθεια διευθέτησης του «μακεδονικού ζητήματος» επιβεβαιώνουν μία σειρά εκτιμήσεων σχετικά με τη φύση του ζητήματος και τα ειδικά διακυβεύματα γύρω απ’ αυτό. Πρώτον, πρόκειται για μια κίνηση […]

Η Μέση Ανατολή, ο Καύκασος, η Κασπία, τα Βαλκάνια και η Ανατολική Μεσόγειος αποτελούν κορυφαίες «περιοχές αστάθειας» όπου παίχτηκαν και παίζονται τα σενάρια ανελέητων ανταγωνισμών και πολεμικών συγκρούσεων, με θύματα τους λαούς και έπαθλο τα κέρδη, τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και δρόμων, των αγορών και των ζωνών επιρροής. Η τούρκικη ολιγαρχία σε αυτή την […]

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μαζί με την ΕΕ πανηγύρισε τον Αύγουστο 2018 την έστω και καθυστερημένη έξοδο από τα Μνημόνια. Βέβαια, τα κίνητρα του καθενός διαφέρουν. Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να διασωθεί εκλογικά προβάλλοντας ότι είναι καλύτερος και πιο φιλολαϊκός διαχειριστής του αντιλαϊκού προγράμματος προσαρμογής. Η ΕΕ θέλει να δείξει ότι η κρίση της έχει ξεπεραστεί. […]

Στον καπιταλισμό συνυπάρχουν οι τάσεις διεθνοποίησης («παγκοσμιοποίησης») και προστατευτισμού, και ταυτόχρονα ανταγωνίζονται. Ιδιαίτερα, στον σύγχρονο ολοκληρωτικό ανταγωνισμό των έντονων ανακατατάξεων στην κορυφή του συστήματος ενισχύεται η τάση προστατευτισμού-ανταγωνισμού εις βάρος της παγκοσμιοποίησης«συνεργασίας» με κύριο δράστη τις ΗΠΑ, που απειλούνται να εκτοπιστούν απ’ την κορυφαία θέση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Ο οξύς οικονομικός ανταγωνισμός για αναδιανομή […]

Εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Κρίση και του περιεχομένου αλλά και των μορφών εκπροσώπησης των εργατικών συμφερόντων. Κρίση που αφορά και τις τάσεις υποταγής στο κεφάλαιο, τις δυνάμεις του εργοδοτικού/ κυβερνητικού συνδικαλισμού, αλλά και τις τάσεις χειραφέτησης από το κεφάλαιο, τις δυνάμεις που με τον […]

Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Δυστυχώς, σαν κακή φάρσα. Τον Ιούνιο του 2009, ο εκπρόσωπος των ανθρώπων Γιανομάμι της Βραζιλίας, Ντάβι Κοπενάβα, μιλώντας στο βρετανικό κοινοβούλιο προειδοποίησε ότι ένα δεύτερο κύμα πολέμου και αποικιοκρατίας, έρχεται. Ο Κοπενάβα δεν διάβασε σήματα καπνού ούτε μάσησε φύλλα ή κάποιο άλλο είδος παραισθησιογόνου φυτού. Οι άνθρωποι Γιανομάμι, μία από τις πολυπληθέστερες […]

Τετράδια Μαρξισμού, 08 χειμώνας 2018, με αφιέρωμα στο 1968 – Το ίχνος του Μάη μισό αιώνα μετά