Τετράδια Μαρξισμού

Μια συζήτηση για τη γλώσσα Το βιβλίο του Φοίβου Παναγιωτίδη Μίλα μου για γλώσσα: Μικρή εισαγωγή στη γλωσσολογία (2013) αποτελεί μια σύντομη εισαγωγή στη γλωσσολογία. Ο Παναγιωτίδης, αναπληρωτής καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εκλαϊκεύει πτυχές της γλωσσολογίας, δηλαδή της επιστημονικής μελέτης της γλώσσας, και παρουσιάζει στο ευρύ κοινό όψεις του γλωσσικού φαινομένου με τρόπο απλό, εύληπτο και ενίοτε χιουμοριστικό. Αποφεύγοντας […] 1099 λέξεις 09/11/2017
Προβλήματα της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό: Δύο απόψεις Για το χαρακτήρα των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» έχουν διατυπωθεί πολλές και διαφορετικές αντιλήψεις. Ιδιαίτερη αξία, επιστημονική και πολιτική, έχουν αναλύσεις που κινούνται στα όρια του κριτικού και μαχόμενου μαρξισμού. Ενδιαφέρουσα και γόνιμη αποδεικνύεται η συγκριτική διερεύνηση τέτοιων αναλύσεων. Ενδιαφέρουσες και γόνιμες, επί παραδείγματι, για τη διερεύνηση του θέματος είναι οι προσεγγίσεις του Κ. Κάππου […] 1377 λέξεις 09/11/2017
Η ποιότητα της μετάφρασης αγγλικών οικονομικών όρων στα ελληνικά ως δείκτης του επιπέδου της οικονομικής επιστήμης στην Ελλάδα Η οικονομική επιστήμη στη χώρα μας είναι φερτό υλικό, για την ακρίβεια ξενόφερτο. Και σχετικά νέο βέβαια. Οι μεταφορείς της την σπούδασαν κυρίως στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά τον πόλεμο. Έτσι, αυτό που μετέφεραν ως οικονομική επιστήμη είναι η βασιζόμενη στη θεωρία του οφέλους ή, άλλως, στη νεοκλασική θεωρία οικονομική επιστήμη. Τι κατανόησαν […] 2180 λέξεις 08/11/2017
Το συμβάν της Οκτωβριανής Επανάστασης και η ιδέα του κομμουνισμού του Αλαίν Μπαντιού Μια μαρξιστική κριτική Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης θεματικής, και σε συνέχεια του άρθρου μου με θέμα «Ο κομμουνισμός του Μαρξ (Marx) ως κριτική στη “ριζοσπαστική δημοκρατία” του Ερνέστο Λακλάου (Ernesto Laclau)», που δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, έρχεται η προκείμενη συγγραφή, που στρέφεται κριτικά απέναντι στην «κομμουνιστική υπόθεση» του Αλαίν Μπαντιού (Alain Badiou), εστιάζοντας […] 7737 λέξεις 08/11/2017
Ο Μαρξ και ο δυτικός κόσμος Νομίζω πως οι διοργανωτές του συμποσίου ενήργησαν εντελώς σωστά όταν πρότειναν να εξετάσουμε τις ιδέες του Μαρξ στην αρχική και γνήσια τους εκδοχή και να κάνουμε αυστηρή αφαίρεση από όλες τις μετέπειτα ερμηνείες και τις πρακτικο-πολιτικές συνέπειες αυτών των ιδεών. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, αν αναλογιστούμε τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζουν αυτές οι ιδέες […] 8749 λέξεις 07/11/2017
Ο Λένιν, η σοβιετική εξουσία και οι σύγχρονες απαιτήσεις του εκπαιδευτικού μετασχηματισμού Η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία ήταν ένα γεγονός με κοσμοϊστορική σημασία. Σηματοδότησε την πρώτη νικηφόρα προσπάθεια οικοδόμησης μιας νέας κοινωνίας, ριζικά διαφορετικής από τον καπιταλισμό. Η κατάκτηση και η διατήρηση της πολιτικής εξουσίας από τους μπολσεβίκους ενέπνευσε εκατομμύρια εργάτες, αγρότες και διανοούμενους σε άλλες χώρες, που είδαν σ’ αυτή την προσπάθεια την έναρξη μιας νέας […] 5758 λέξεις 07/11/2017
Δίκαιο και αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ Η έναρξη οικοδόμησης μιας νέου τύπου κοινωνικής οργάνωσης μετά την επανάσταση του 1917 στη Ρωσία έθετε, μαζί με άλλα, το ζήτημα του δικαίου, των νομικών κανόνων. Οι θεμελιωτές του μαρξισμού είχαν αναφερθεί ακροθιγώς αλλά με αρκετή σαφήνεια στο θέμα (Μαρξ, 1983: 13-14· Λένιν, Τ33: 92, 94, 95). Οι πρακτικές ανάγκες της διαχείρισης της πραγματικότητας ωθούσαν […] 4859 λέξεις 06/11/2017
Ταξική διαφοροποίηση και εξέλιξη της Ρωσικής Προλεταριακής Επανάστασης Στην ιστορία του εργατικού κινήματος όλοι αναγνωρίζουν την εξέχουσα θέση που κατέχει η Οκτωβριανή Επανάσταση και η προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού που αυτή αποπειράθηκε. Η κατάρρευση της ΣΕ, αντί να ολοκληρώσει μια συζήτηση δεκαετιών μέσα στο εργατικό κίνημα γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τα αποτελέσματα της, αντίθετα πυροδότησε νέες. Αποτολμώντας μια ανίχνευση των έως […] 6794 λέξεις 06/11/2017
Ο κομμουνισμός ως θεωρητική υπόθεση, ιστορική εμπειρία και κοινωνική προοπτική Η εμπειρία των πρώτων σοσιαλιστικών κοινωνιών, παρά το γεγονός της τελικής ήττας τους, αποτελεί πολύτιμη ιστορική παρακαταθήκη των λαών, διότι αφενός επιβεβαίωσε τη δυνατότητα των εργαζομένων να ανατρέψουν την εξουσία του κεφαλαίου, αφετέρου ανέδειξε τις αντικειμενικές αντιφάσεις και δυσκολίες του κομμουνιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Πλέον ανεπτυγμένη εκδοχή και πρότυπο των κοινωνιών αυτών αποτελεί αναμφιβόλως η […] 6677 λέξεις 05/11/2017
Από την επαναστατική εποποιία στην αντίστροφη μετάβαση: Ανιχνεύοντας τις αιτίες της ήττας του Οκτώβρη «Οι χώρες της ΚΟΜΕΚΟΝ το πιθανότερο είναι το 1990-2000 να προσπεράσουν στην κατ’ άτομο παραγωγή τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες και σ’ αυτό το πλαίσιο η κατ’ άτομο παραγωγή στη Σοβιετική Ένωση μπορεί να είναι υψηλότερη εκείνης στις Ενωμένες Πολιτείες». Μετά τις σκληρότατες περιπέτειες της πρώτης περιόδου και τις τεράστιες θυσίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, φαινόταν […] 8314 λέξεις 05/11/2017
Ανιχνεύοντας την πρώτη δεκαετία της Οκτωβριανής Επανάστασης Κρίσεις επί ορισμένων ζητημάτων δημοκρατίας Ας ανατρέξουμε λοιπόν σε αυτή τη δεκαετία με αυτό το πνεύμα και με σεβασμό απέναντι στις επαναστάσεις της Ιστορίας. Αλλά σεβασμός σημαίνει ντοκουμενταρισμένη κριτική από τη σκοπιά των βαθύτερων ανθρώπινων αξιών και των κοινωνικών επαναστάσεων του 21ου αιώνα. Το ενδιαφέρον στο κείμενο εστιάζεται σε ορισμένες πλευρές που σχετίζονται με το […] 7618 λέξεις 05/11/2017
Η σοβιετική λογοτεχνία τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια Η σοβιετική λογοτεχνία είναι δημιούργημα της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, της μεγαλύτερης των κοινωνικών επαναστάσεων. Τη νέα ιστορική εποχή, την εποχή της μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, χαιρέτισαν, καθένας με τον τρόπο του, οι λογοτέχνες Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι (Vladimir Mayakovsky), Αλεξάντρ Σεραφίμοβιτς (Alexandr Serafimovich), Ντέμιαν Μπέντνι (Demyan Bedny), Μαξίμ Γκόρκι (Maxim Gorky), Αλεξάντρ Μπλοκ (Alexandr […] 2913 λέξεις 05/11/2017
Ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι ως θεωρητικός της πολιτιστικής επανάστασης και της προλεταριακής κουλτούρας Για ποιο λόγο, αναρωτιέται ο Κ. Μαρξ (K. Marx), η αρχαία ελληνική τέχνη προκαλεί στον σύγχρονο άνθρωπο αισθητική απόλαυση; Για ποιο λόγο η αρχαιότητα συλλαμβάνεται ως κανόνας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ως αξεπέραστο πρότυπο από τη σύγχρονη λογοτεχνία και τέχνη, παρά το γεγονός ότι οι κοινωνικές δομές που επέτρεψαν την άνθισή της έχουν παρέλθει; (Lukács, 1968: […] 6925 λέξεις 04/11/2017
Αυτός που εκπονεί το σχέδιο με σεβασμό στα υλικά* Αν ο προορισμός του ανθρώπου είναι η υπερήφανη δικαίωση της ύπαρξής του, μόνον ο ποιητής μπορεί στην εντέλεια και όχι αποσπασματικά να την ενσαρκώσει. Κάθε ζωτική ψευδαίσθηση προς άγραν ζωής-χαμοζωής πρέπει ο ποιητής να την περιφρονήσει. Θα πρέπει να αποκαλύψει την υστεροβουλία της λήθης με την εγρήγορση της τέχνης του, που είναι η μνήμη στο μεγαλείο της. Γιατί ο ποιητής πρέπει να […] 1276 λέξεις 04/11/2017
Η δίκη της Χρυσής Αυγής και το λαϊκό κίνημα Καμία εξουσία, που πηγάζει από ένα άδικο και εκμεταλλευτικό κοινωνικό σύστημα, δεν είναι σε θέση να αποδώσει δικαιοσύνη. Γι’ αυτό και αρνούμαστε να ονομάζουμε έτσι την αστική δικαστική εξουσία, επιδαψιλεύοντάς της τον αυτάρεσκο ηθικό τίτλο, με τον οποίο, με τη συνενοχή της ρεφορμιστικής Αριστεράς, αυτοαποκαλείται εδώ και δεκαετίες. Όπως κάθε εξουσία, που πηγάζει από τα σπλάχνα του συστήματος, έχει έναν εκτεταμένο κατασταλτικό και ιδεολογικό ρόλο, […] 1214 λέξεις 04/11/2017
Καπιταλιστική διεθνοποίηση και επιστροφή στον «εθνικό προστατευτισμό» Με αφορμή την εκλογή Τραμπ (Trump) στην προεδρία των ΗΠΑ και το Brexit, γίνεται συζήτηση για το αν η καπιταλιστική διεθνοποίηση (ή παγκοσμιοποίηση όπως αλαζονικά και παραπλανητικά έχει ονομαστεί) αναστέλλεται ή έστω επιβραδύνεται, με επίταση των διαδικασιών επιστροφής στη στοργική αγκάλη των ξεχωριστών εθνικών κρατών και αντίστοιχων μέτρων «εθνικού οικονομικού προστατευτισμού». Το θέμα χρήζει διεξοδικής μελέτης, ωστόσο, εδώ θα γίνουν μόνο ορισμένες […] 1381 λέξεις 04/11/2017
Οι «βέλτιστες πρακτικές», η ευελισφάλεια και η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στην ΕΕ Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης του Άμστερνταμ, η οποία καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης (στο εξής ΕΣΑ). Ταυτόχρονα, συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προωθήσει τις πολιτικές της «ευελισφάλειας», με στόχο να «θεραπεύσει» αρνητικές επιδράσεις που είχε η προώθηση των πολιτικών αύξησης της «ευελιξίας» στην ποιότητα της ζωής και την ασφάλεια των εργαζομένων. […] 1185 λέξεις 04/11/2017
Διακήρυξη της Ρώμης: 60 χρόνια ΕΕ Ήταν 25η Μαρτίου του 1957 όταν στην ιταλική πρωτεύουσα οι αρχηγοί έξι κρατών της κεντρικής –κυρίως– και της νότιας Ευρώπης υπέγραφαν τη συνθήκη της Ρώμης ως ιδρυτική πράξη της ΕΟΚ, η οποία διαδεχόταν την από το 1952 συσταθείσα Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Τα διακυβεύματα ήταν εξαιρετικά σοβαρά. Η ανάπτυξη μιας ενιαίας αγοράς συμβάδιζε ως στόχος με την αναχαίτιση του […] 1421 λέξεις 04/11/2017
Χρονολόγιο (Β΄ Μέρος) 16/1: Η ΡΣΟΣΔ και η ΣΣΔ της Λευκορωσίας υπογράφουν συμφωνία για τη συνένωσή τους. 25/2:Η Γεωργία ανακηρύσσεται Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία. Μάρτιος: Η Βρετανία υπογράφει εμπορική συμφωνία με την ΕΣΣΔ και άλλα κράτη τερματίζουν τον εμπορικό αποκλεισμό της. 7/3: Εξέγερση στην Κρονστάνδη. Χαρακτηρίζεται ως κορυφαία εκδήλωση δυσαρέσκειας που δημιουργήθηκε σε τμήματα του πληθυσμού. Οι στασιαστές ναύτες κατέλαβαν το φρούριο της Κρονστάνδης […] 3484 λέξεις 03/11/2017
Για μια διαλεκτική παραγωγικών δυνάμεων-παραγωγικών σχέσεων: Συμβολή στην αποτροπή της καπιταλιστικής παλινόρθωσης Στόχος του άρθρου είναι η διατύπωση ορισμένων σκέψεων οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποτροπή της επανάληψης μιας καπιταλιστικής παλινόρθωσης σαν κι εκείνη στην οποία κατέληξε η πρώτη απόπειρα μετάβασης στην κομμουνιστική κοινωνία. Ξεκινώ από τη θέση ότι η αναγκαία σοσιαλιστική μετάβαση την οποία και ταυτίζω με τη δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή με μια […] 8788 λέξεις 31/10/2017
Πολιτική εξουσία και διαφωνία στις μετεπαναστατικές κοινωνίες* Το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας στις μετεπαναστατικές κοινωνίες είναι και παραμένει μία από τις πιο παραμελημένες θεματικές της μαρξιστικής θεωρίας. Ο Μαρξ (Marx) διατύπωσε με σαφήνεια την αρχή της κατάργησης της «πολιτικής εξουσίας στην κυριολεξία»: Και ήταν κατηγορηματικός στον ισχυρισμό ότι: Αλλά τι συμβαίνει στην πολιτική εξουσία στις μετεπαναστατικές κοινωνίες όταν το προλεταριάτο δεν εξαφανίζεται; Τι απογίνεται η ιδιωτική περιουσία ή το […] 9986 λέξεις 06/10/2017
Η εμπειρία του Οκτώβρη και η σχέση μεταρρύθμισης – επανάστασης στον σύγχρονο καπιταλισμό Είναι γεγονός ότι μετά την ήττα του «υπαρκτού σοσιαλισμού», του δυτικού ευρωκομμουνισμού, των ταυτοτικών αντιπαγκοσμιοποιητικών κινημάτων, το φυλλορρόημα των αντιιμπεριαλιστικών επαναστάσεων, ο αποκλεισμός κοινωνικής εναλλακτικής που κυριάρχησε, συνεπέφερε και την αντίληψη ότι η κομμουνιστική κοινωνία δεν είναι μια επιστημονική, ιστορικοϋλιστική σύλληψη, αλλά μια ουτοπική ή δυστοπική αντίληψη, με παραδειγματική αναφορά στα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού», […] 8226 λέξεις 13/09/2017
«Ζήτω οι μπολσεβίκοι! Κάτω οι κομμουνιστές!» Η Οκτωβριανή Επανάσταση αντιμέτωπη με το αγροτικό ζήτημα Αναζητώντας τις ρίζες του αγροτικού ζητήματος και της σχέσης του με την επανάσταση, διαπιστώνουμε ότι αυτό εκκινεί από τις ιστορικοθεωρητικές επεξεργασίες της Καταγωγής της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους (Ενγκελς) (Engels), συναντάται στις σχετικές αναφορές κειμένων όπως η Γερμανική ιδεολογία (Μαρξ [Marx] και Ενγκελς) ή ο […] 7449 λέξεις 13/09/2017
Ορισμένα ζητήματα στρατηγικής και τακτικής υπό το φως της Οκτωβριανής Επανάστασης Ο Τζον Ριντ (John Reed), σε λίγες γραμμές, δίνει παραστατικά και γλαφυρά μια άμεση εικόνα του επαναστατημένου λαού στο Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο. Στην τσαρική Ρωσία το πραγματικό μεροκάματο είχε πέσει στο 57,4% του 1913 και οι τιμές στα βασικά είδη ήταν 950% πάνω. Τα συνδικάτα μετρούσαν ήδη δύο εκατομμύρια μέλη. Οι απεργίες, […] 7956 λέξεις 13/09/2017
Πώς «επαναλαμβάνεται» το 1917; Εξέγερση, αποφασιστικές στιγμές και επαναστατική ηγεσία Για μια νέα πρακτική του λενινισμού Γιατί στον 21o αιώνα στρεφόμαστε ξανά στη δεκαετία του 1920; Ακολουθώντας μια μεταγενέστερη διατύπωση του Λούκατς (Lukács) (1972: 110), στο άρθρο αυτό θα υποστηριχθεί ότι «η μέθοδος του Λένιν για όσα είπε ή έκανε μπορεί ακόμη να παραμένει καθοριστικό παρόν, έστω και κάτω από πολύ αλλαγμένες περιστάσεις». Αν ξεχωρίζαμε τρεις […] 8103 λέξεις 13/09/2017
Η αντιπαράθεση Λένιν-Τρότσκι για το χαρακτήρα της Ρωσικής Επανάστασης Ο Λένιν (Lenin) γράφει την περίοδο 1896-1899 το έργο Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία. Το έργο αποσκοπούσε να απαντήσει στους φιλελεύθερους ναρόντνικους και τους «νόμιμους μαρξιστές», να καταγράψει τα βασικά γνωρίσματα του ρωσικού οικονομικού συστήματος καθώς και τη διάταξη των ταξικών δυνάμεων, αλλά και να αποτελέσει βάση για τη χάραξη της τακτικής και στρατηγικής των μπολσεβίκων. Βασικές διαπιστώσεις του Λένιν στο […] 6180 λέξεις 13/09/2017
Οκτώβρης του 1917: Ένα παγκόσμιο Συμβάν Ναι, απαντάει η κυρίαρχη δοξασία. Θεωρεί μάλιστα την απάντηση αυτονόητη, οριστική και αμετάκλητη μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Το γεγονός αυτό πανηγυρίστηκε από τις κυρίαρχες τάξεις του κόσμου σαν «η πλήρης και τελική νίκη του φιλελεύθερου καπιταλισμού», «το αμετάκλητο τέλος του κομμουνισμού», «το οριστικό τέλος της εποχής των επαναστάσεων», ακόμα και σαν «το τέλος της Ιστορίας». Εικοσιπέντε […] 6456 λέξεις 13/09/2017
Η ρωσική κοινωνία προς την επανάσταση του 1905 Καπιταλιστικοποίηση και κοινωνική σύγκρουση Στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα η Ρωσία τοποθετούνταν ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης. Αλλά, όπως αναφέρει η Σίλα Φιτζπάτρικ (Sheila Fitzpatrick) στο έργο της The Russian Revolution ήταν μια Μεγάλη Δύναμη που χαρακτηριζόταν από όλους τους συγχρόνους της ως καθυστερημένη σε σχέση με τις υπόλοιπες, τη Βρετανία, τη Γερμανία και […] 8140 λέξεις 13/09/2017
Χρονολόγιο (Α΄ Μέρος) 26/3-28/5: Η πρώτη «έφοδος προς τον ουρανό», η Κομμούνα του Παρισιού. Πάνω στα οδοφράγματα γράφονται από τον Ευγένιο Ποτιέ (Eugene Pottier) οι στίχοι για τον ύμνο της Διεθνούς. Μελοποιείται το 1888 από τον Πιερ ντε Γκαϊτέρ (Pierre De Geyter). Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (Fyodor Dostoyevsky) αφουγκράζεται το ρόγχο του τσαρισμού λέγοντας: «Ο κύβος ερρίφθη». Ιδρύεται ο […] 2650 λέξεις 13/09/2017
Η ιντελιγκέντσια και η εργατική τάξη το 1917* Ο Τερεστσένκο (Tereshchenko), κατασκευαστής ζάχαρης και υπουργός Εξωτερικών της τελευταίας Προσωρινής Κυβέρνησης, μιλούσε σοβαρά όταν ρώτησε το ναύτη που τον συνόδευε στη φυλακή μετά την έφοδο στα Χειμερινά Ανάκτορα: «Και πώς θα τα βγάλετε πέρα χωρίς την ιντελιγκέντσια;» (Melgunov, 1972: 90). Το ερώτημα, μάλιστα, αναδεικνύει μια σημαντική διεργασία που έλαβε χώρα στην επανάσταση του 1917 […] 11733 λέξεις 27/06/2017