Ο Μαρξ στην πρώτη παράγραφο του Κεφαλαίου γράφει ότι η έκθεση του εννοιολογικού συστήματος που αναπτύσσει «αρχίζει με την ανάλυση του εμπορεύματος» (Κ1: 49). Το εμπόρευμα άμεσα προσδιορίζεται ως «κοινωνική μορφή» που διαθέτει «αξία χρήσης», ωφέλιμο πράγμα, και «ανταλλακτική αξία» (της οποίας «υλικοί φορείς» είναι οι αξίες χρήσης). Αυτός ο προσδιορισμός όμως είναι «λάθος», όπως […]

5+1 θέσεις για το μαρξισμό σήμερα Η επέτειος των εκατό πενήντα ετών από την πρώτη έκδοση του Κεφαλαίου, του βασικότερου έργου του Κ. Μαρξ, αποτελεί πρόσκληση για τους μαρξιστές και τους αγωνιστές της κομμουνιστικής Αριστεράς στο να αναστοχαστούν για τη σημερινή κατάσταση της θεωρίας επάνω στην οποία βασίζεται το ρεύμα τους. Οι παρακάτω θέσεις ευελπιστούν […]

Η αξία χρήσης –όχι για τον παραγωγό του, αλλά για άλλους, οι οποίοι ενδιαφέρονται να το προμηθευτούν επειδή ικανοποιεί κάποια ανάγκη τους– αποτελεί βασικό στοιχείο του εμπορεύματος. Εξίσου βασικό είναι ότι τόσο η παραγωγή όσο και η μεταβίβασή του υπόκεινται στις διαδικασίες της ανταλλαγής-αγοραπωλησίας: η παραγωγή συνδέεται με την αγοραπωλησία-εκμετάλλευση εργατικής δύναμης και τον κοινωνικό […]

Στην ανάλυση του Μαρξ για τις αιτίες των οικονομικών κρίσεων, υπάρχουν διαφορετικές και, σε κάποιες περιπτώσεις, αντιφατικές θεωρητικές ερμηνείες. Ο Μαρξ (1978β: 303) έδειχνε πάντως να θεωρεί ως κυριότερη αιτία τους την πτώση του ποσοστού κέρδους λόγω αύξησης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου (ο λεγόμενος «νόμος» της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους). Αναπτύσσοντας τη θεωρία […]

Το παρόν άρθρο αποτελεί έναν σχολιασμό πάνω στο διάσημο πρώτο μέρος του Κεφαλαίου του Μαρξ, το κείμενο στο οποίο διατυπώνει η περίφημη αξιακή του θεωρία. Ο σχολιασμός αυτός αντλεί στοιχεία από τη μεθοδολογία του Ισαάκ Ιλίτς Ρούμπιν (Isaak Illich Rubin) (18861937), επιχειρώντας να παρουσιάσει όψεις της θεωρητικής συνεισφοράς του. Ο Ισαάκ Ρούμπιν υπήρξε ένας από […]

Αφού έχει ήδη παραδώσει στο μεγάλο κοινό τα εμβληματικά έργα του, Πόλεμος και ειρήνη (1869) και Άννα Καρένινα (1877), ο Λέων Τολστόι καταθέτει το θεατρικό του έργο, Η δύναμη του σκότους ή, σύμφωνα με παλαιότερη μετάφραση του έργου, Το κράτος του ζόφου (1886). Το έργο αυτό θεωρήθηκε από τους ανά τον κόσμο τολστοϊστές το σημείο […]

Τα ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου η δυτική Αττική επλήγη όχι από κάποια τροπική καταιγίδα ή τυφώνα, αλλά από μια έντονη νεροποντή, ωστόσο σε προβλέψιμα εποχικά πλαίσια. Παρ΄ όλα αυτά, ο απολογισμός ήταν τραγικός με 23 νεκρούς και δυσθεώρητου κόστους υλικές ζημιές. Η εξέλιξη ενός σχετικά προγνώσιμου –και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση, περιοδικά εμφανιζόμενου καιρικού φαινομένου, […]

Το ζήτημα των ανισοτήτων έχει αποτελέσει ένα από τα πιο παλιά προβλήματα που έχουν ταλανίσει την πολιτική οικονομία. Οι θεωρίες –γύρω από τις οποίες περιστρέφεται ακόμα και σήμερα ο επιστημονικός λόγος για την ανισότητα– αναπτύχθηκαν περίπου από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, σε μία περίοδο κατά την οποία η ίδια η διαδικασία δημιουργίας των […]

Οι ηγέτες των ιμπεριαλιστών, μεγάλων και μεσαίων, συμπεριφέρονται κυνικά όσο αισθάνονται ότι είναι ισχυροί. Και απροκάλυπτα κυνικά και ωμά όταν καταλαβαίνουν ότι δεν είναι καιρός για διπλωματικές αβρότητες και φιλοφρονήσεις, αλλά μια εποχή στην οποία επαναχαράσσονται βίαια τα σύνορα, οι ζώνες επιρροής και κερδοφορίας και οι ισορροπίες ανάμεσά τους. Μια τέτοια ακριβώς εποχή ζούμε σήμερα, […]

Η ελληνική αστική σκέψη στην ερμηνεία και αξιολόγηση της Οκτωβριανής Επανάστασης ακολουθεί, σε γενικές γραμμές, τις συντεταγμένες της παγκόσμιας αστικής σκέψης. Ακολουθεί τις πιο ακραίες τάσεις της αστικής ανάλυσης με πλεονάζουσα ρηχότητα, σχηματοποίηση και ακραίο αντικομμουνισμό. Στο πλαίσιο αυτό κινείται και η συσχέτιση του Οκτώβρη με το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα με κλειδί ερμηνείας την […]

Το ζήτημα της ιδεολογίας αφορά στους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνονται και μετασχηματίζονται, οι ιδέες, οι έννοιες, οι αναπαραστάσεις και η συνείδηση. Η επικράτηση συγκεκριμένων ιδεών, μιας συγκεκριμένης δηλαδή κυρίαρχης ιδεολογίας, νομιμοποιεί την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, αλλά και αφαιρεί από τα υποκείμενα τη δυνατότητά τους για ανάληψη δράσης και αλλαγή/ανατροπή της συγκεκριμένης τάξης πραγμάτων. Με […]

Ο Σοβιετικός ψυχολόγος Λεβ Βιγκότσκι (Lev Vygotsky) θεωρείται ο «Μότσαρτ της ψυχολογίας» (Toulmin, 1978) και «ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς θεωρίας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα» (Bruner, 1987). Παρ’ ότι ολοκλήρωσε το έργο του στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, ως απόδειξη της δύναμης της θεωρητικής παραγωγής του, οι θεωρίες και τα ευρήματά […]

Η Σοφία Κολοτούρου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πήρε το πτυχίο της το 1998 και στη συνέχεια ειδικεύτηκε επί πενταετία στην κυτταρολογία στα νοσοκομεία Πανεπιστημιακό Ηρακλείου Κρήτης και «Άγιος Σάββας» Αθηνών. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με μεταφράσεις και επιμέλειες ιατρικών βιβλίων (αφού πρώτα παρακολούθησε σχετικά σεμινάρια) και ακόμη […]

Ο Α. Μπογκντάνοφ (A. Bogdanov) υιοθετεί εξαρχής μια επιφυλακτική στάση απέναντι στην Οκτωβριανή Επανάσταση, θεωρώντας ότι η εργατική τάξη της Ρωσίας την περίοδο που οι μπολσεβίκοι καταλαμβάνουν τα Χειμερινά Ανάκτορα είναι ανίκανη να φέρει σε πέρας τα οργανωτικά καθήκοντα του σοσιαλισμού, να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία, αφού δεν είχε συγκροτήσει εκ των προτέρων τη δική […]

Αριστερό ημισφαίριο: Μια χαρτογραφία της νέας κριτικής σκέψης του Rasmig Keucheyan Ο Ρασμίγκ Κεσεγιάν (Rasmig Keucheyan), διδάκτορας Κοινωνιολογίας και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris IV), σε ένα βιβλίο 442 σελίδων καταφέρνει να παρουσιάσει μια χαρτογράφηση της σύγχρονης συνεισφοράς της κριτικής σκέψης και των αντίστοιχων θεωριών συγκρότησής της. Το βιβλίο παρουσιάζει τον βασικό πυρήνα των […]

Η Εικονική Αυτοκρατορία: Η αποικιοποίηση του φαντασιακού και ο κοινωνικός έλεγχος, του Renato Curcio H Εικονική Αυτοκρατορία του Renato Curcio αποτελεί μια πολύ συμπυκνωμένη ανάλυση για τα κοινωνικά δίκτυα, που μας υπενθυμίζει πως εξίσου σημαντικό με τη βάση της κοινωνίας είναι και το εποικοδόμημα. Ζούμε σε μια ενδιαφέρουσα εποχή, καθώς η εξέλιξη της τεχνολογίας σε […]

Η Ρωσική Επανάσταση του Γιώργου Μαργαρίτη Την προηγούμενη χρονιά στη χώρα μας μια σειρά νέες εκδόσεις για την Οκτωβριανή Επανάσταση προστέθηκαν σε παλιότερες, κλασικές. Αυτό το γεγονός από μόνο του δείχνει την ακτινοβολία του Οκτώβρη παρά τη σημερινή κατάσταση του κομμουνιστικού κινήματος. Την ίδια στιγμή ανεβαίνει ο πήχης για κάθε νέο βιβλίο ιστορίας γι’ αυτό […]

Βαδίζοντας προς τα τέλη του 2017 η Ελλάδα διανύει το ένατο έτος καπιταλιστικής κρίσης (από το 2008) και το έβδομο έτος (από το 2010) σιδεροδέσμια στα Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής (ΠΟΠ), που η ελληνική αστική τάξη (από υποδεέστερη θέση) συνομολόγησε με τους ξένους πάτρωνές της (δηλαδή την ΕΕ και τις ΗΠΑ). Σ’ αυτή τη χρονική περίοδο […]

α «Η γυναικεία αλληλεγγύη είναι ισχυρή». Ωστόσο, η «γυναικεία αλληλεγγύη» μπορεί να είναι παραπλανητική, αν δεν νοηματοδοτηθεί. Οι μαύρες, οι μετανάστριες και οι γυναίκες των μειονοτήτων υπήρξαν συνολικά αόρατες στο φεμινιστικό κίνημα στη Βρετανία και στη βιβλιογραφία γύρω από τις φεμινιστικές ή τις γυναικείες σπουδές. Η εργασία αυτή επιχειρεί να διερευνήσει το ζήτημα της αλληλεξάρτησης […]

Το κείμενο επιχειρεί να συμβάλει στην ανανέωση της πρόσληψης της Ελληνικής Επανάστασης στην ελληνική Αριστερά με βάση τις σύγχρονες τάσεις της ιστοριογραφίας. Προσπαθεί να ιστορικοποιήσει και να αποδομήσει την ευρεία αποδοχή του προσώπου του κυβέρνητη Ιωάννη Καποδίστρια αναζητώντας τις πολιτικές και ιδεολογικές συνδηλώσεις της. Επίσης, αποπειράται να αποδομήσει κυρίαρχες προσλήψεις της Ελληνικής Επανάστασης που υποτιμούν […]

Όταν άγομαι και φέρομαι, εκτελώ το πολιτισμικό σχέδιο των άλλων. Όταν συναισθανθώ, μαζί με την κοινωνική τάξη στην οποία ανήκω, ότι μπορώ να επωμιστώ την κοινωνική μοίρα μου, τότε άγω και φέρω τον μετρήσιμο βίο μου στο δικό μου απελευθερωτικό σχέδιο.

Η πορεία της επανάστασης στη Ρωσία και ιδιαίτερα η Ρώσικη Επανάσταση του 1917, με τις δύο φάσεις της, τον Φλεβάρη και τον Οκτώβρη, αποτελούν το πιο συμπυκνωμένο μάθημα στρατηγικής και τακτικής που έχουν να μελετήσουν οι επαναστάτες εδώ και έναν αιώνα. Η πορεία της επανάστασης στη Ρωσία με αποκορύφωμα την Οκτωβριανή Επανάσταση είναι από άποψη […]

Πρόοδος – Δέκα λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον του Johan Norberg Το βιβλίο ίσως να μην είχε τόση σημασία αν δεν απηχούσε μια ευρύτερη τάση στην κυρίαρχη ιδεολογία – μάλιστα τάση ανερχόμενη εσχάτως, η οποία απευθύνεται κυρίως στους νέους. Συγγραφέας με κύριο αντικείμενο την παγκοσμιοποίηση, την επιχειρηματικότητα και τον φιλελευθερισμό, ο Norberg την αποτυπώνει […]

Η χρησιμότητα του άχρηστου: Μανιφέστο του Nuccio Ordine «Το οξύμωρο του τίτλου Η χρησιμότητα του άχρηστου αξίζει μια αποσαφήνιση. Η παράδοξη χρησιμότητα στην οποία αναφέρομαι δεν είναι αυτή στο όνομα της οποίας οι ουμανιστικές γνώσεις και γενικότερα όλες οι γνώσεις που δεν παράγουν κέρδος, θεωρούνται άχρηστες. Σε μια πολύ πιο οικουμενική προοπτική θέλησα να βάλω […]

Κερδίζοντας το χαμένο χρόνο, η καθυστερημένη κρίση του δημοκρατικού καπιταλισμού του Βόλφγκανγκ Στρεκ Έχουν περάσει εννέα χρόνια από την τυπική έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και φαντάζουν, πλέον, τόσο φαιδρές οι αρχικές διαβεβαιώσεις των καθεστωτικών αναλυτών για τον παροδικό χαρακτήρα της. Ακόμα και αν γίνονται πλέον αντιληπτές η ένταση, η μακρά διάρκεια και η καταστροφική […]

Ακόμη και για όσους αντιμετωπίζουν κατ’ αρχήν απορριπτικά (έως και με αποστροφή) το έργο του Karl Marx το Κεφάλαιο, αποτελεί κοινό τόπο ότι αυτό το ίδιο περιέχει μια πλειάδα αναπτύξεων και επιχειρημάτων που έχουν επιδράσει ιδιαίτερα παραγωγικά στην κοινωνικοεπιστημονική διανόηση του εικοστού αιώνα, συνεχίζοντας μέσα από διάφορες περιπέτειες και στον εικοστό πρώτο. Μία από τις […]

Υπάρχουν εμβληματικά λογοτεχνικά έργα που σημαδεύουν και εκφράζουν ολόκληρες εποχές: η Ιλιάδα και η Οδύσσεια τους αρχαϊκούς χρόνους· τα έργα των τραγικών και του Αριστοφάνη την κλασική εποχή· η Θεία Κωμωδία του Δάντη τον Μεσαίωνα· τα έργα του Σαίξπηρ την Αναγέννηση· ο Φάουστ του Γκαίτε τους νέους χρόνους. Δίπλα σ’ αυτά τα έργα υπάρχουν κείμενα […]

Στις 11 Φεβρουαρίου 1917, δημοσιεύεται στο Τορίνο ένα σύντομο φυλλάδιο ενός νέου διανοούμενου και μαχητικού σοσιαλιστή. Ο Αντόνιο Γκράμσι [Antonio Gramsci], που ήδη ήταν 26 χρονών, δημοσιογράφος της εφημερίδας Avanti!, καθημερινής εφημερίδας του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, δημοσιεύει το πρώτο του πρωτότυπο γραπτό, το μοναδικό τεύχος της La Città futura, που έρχεται ως απάντηση σε ένα […]

Δεν είχε, πράγματι, άδικο ο Άγγελος Ελεφάντης -και δεν είναι ασφαλώς ο μόνος- όταν, στην επέτειο των 70 χρόνων από το θάνατο του Ιταλού κομμουνιστή ηγέτη, εκτιμούσε, αναφερόμενος στην «επέτειο μιας απουσίας», ότι «το έργο του Γκράμσι, ώς τις αρχές της δεκαετίας του 1970, έμεινε άγνωστο στον τόπο μας. Το ελληνικό αριστερό κίνημα, σε όλες […]