Ας μας επιτρέψει ο αναγνώστης σε αυτό το σημείο να παρουσιάσουμε, σύντομα και μετριοπαθώς, μια προσωπική ερμηνεία του κυρίως θέματος που έχω επιλέξει να του θέσω ως τίτλο: «Ο κουβανικός διεθνισμός: εκεί που η επανάσταση ξεπέρασε τον ίδιο της τον εαυτό». Για να γίνει αυτό, και πριν επικεντρωθούμε στο θέμα, θα κάνουμε διάφορες παραδοχές. Σε […]

Ι Μέσα στη δίνη της επαναστατικής διαδικασίας, όπως λέει η παράδοση, ο Β. Ι. Λένιν (V. I. Lenin) κατάφερε και είδε μία ταινία, τη Γέννηση ενός έθνους, του Ντέιβιντ Λιούελιν Γουόρκ Γκρίφιθ (D. W. Griffith). Η ταινία αναφερόταν στον τρόπο που στήθηκαν οι ΗΠΑ σαν χώρα και ήταν ένας ύμνος για τη ρατσιστική φασιστική οργάνωση […]

Στον Νίκο Κούνδουρο, δύο είναι τα βασικά στοιχεία που επηρέασαν το έργο του: η σχέση του με την εξουσία και η θητεία του στις εικαστικές τέχνες. Έζησε τους διωγμούς του πατέρα του από τον καιρό της μεταξικής δικτατορίας και την επακόλουθη δική του σωφρονιστική τιμωρία από τη Δεξιά· τιμωρία που μεταφράστηκε σε τέσσερα χρόνια στο […]

Το τρίτο πεζογραφικό έργο της Μαριάννας Τζιαντζή (Την άλλη φορά, Μαργαρίτα [1983], Παπούτσια για πέταμα [1990]) αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως η συγγραφέας είναι μια από τις πιο ευαίσθητες και τρυφερές παλμογράφους της εποχής που βίωσε και της εποχής που ζει. Αυτά τα χαρακτηριστικά της αποτυπώνονται στον τρόπο γραφής, στην οπτική με την οποία […]

Το βιβλίο του Φοίβου Παναγιωτίδη Μίλα μου για γλώσσα: Μικρή εισαγωγή στη γλωσσολογία (2013) αποτελεί μια σύντομη εισαγωγή στη γλωσσολογία. Ο Παναγιωτίδης, αναπληρωτής καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εκλαϊκεύει πτυχές της γλωσσολογίας, δηλαδή της επιστημονικής μελέτης της γλώσσας, και παρουσιάζει στο ευρύ κοινό όψεις του γλωσσικού φαινομένου με τρόπο απλό, εύληπτο και ενίοτε χιουμοριστικό. Αποφεύγοντας […]

Για το χαρακτήρα των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» έχουν διατυπωθεί πολλές και διαφορετικές αντιλήψεις. Ιδιαίτερη αξία, επιστημονική και πολιτική, έχουν αναλύσεις που κινούνται στα όρια του κριτικού και μαχόμενου μαρξισμού. Ενδιαφέρουσα και γόνιμη αποδεικνύεται η συγκριτική διερεύνηση τέτοιων αναλύσεων. Ενδιαφέρουσες και γόνιμες, επί παραδείγματι, για τη διερεύνηση του θέματος είναι οι προσεγγίσεις του Κ. Κάππου […]

Η οικονομική επιστήμη στη χώρα μας είναι φερτό υλικό, για την ακρίβεια ξενόφερτο. Και σχετικά νέο βέβαια. Οι μεταφορείς της την σπούδασαν κυρίως στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά τον πόλεμο. Έτσι, αυτό που μετέφεραν ως οικονομική επιστήμη είναι η βασιζόμενη στη θεωρία του οφέλους ή, άλλως, στη νεοκλασική θεωρία οικονομική επιστήμη. Τι κατανόησαν […]

Μια μαρξιστική κριτική Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης θεματικής, και σε συνέχεια του άρθρου μου με θέμα «Ο κομμουνισμός του Μαρξ (Marx) ως κριτική στη “ριζοσπαστική δημοκρατία” του Ερνέστο Λακλάου (Ernesto Laclau)», που δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, έρχεται η προκείμενη συγγραφή, που στρέφεται κριτικά απέναντι στην «κομμουνιστική υπόθεση» του Αλαίν Μπαντιού (Alain Badiou), εστιάζοντας […]

Νομίζω πως οι διοργανωτές του συμποσίου ενήργησαν εντελώς σωστά όταν πρότειναν να εξετάσουμε τις ιδέες του Μαρξ στην αρχική και γνήσια τους εκδοχή και να κάνουμε αυστηρή αφαίρεση από όλες τις μετέπειτα ερμηνείες και τις πρακτικο-πολιτικές συνέπειες αυτών των ιδεών. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, αν αναλογιστούμε τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζουν αυτές οι ιδέες […]

Η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία ήταν ένα γεγονός με κοσμοϊστορική σημασία. Σηματοδότησε την πρώτη νικηφόρα προσπάθεια οικοδόμησης μιας νέας κοινωνίας, ριζικά διαφορετικής από τον καπιταλισμό. Η κατάκτηση και η διατήρηση της πολιτικής εξουσίας από τους μπολσεβίκους ενέπνευσε εκατομμύρια εργάτες, αγρότες και διανοούμενους σε άλλες χώρες, που είδαν σ’ αυτή την προσπάθεια την έναρξη μιας νέας […]

Η έναρξη οικοδόμησης μιας νέου τύπου κοινωνικής οργάνωσης μετά την επανάσταση του 1917 στη Ρωσία έθετε, μαζί με άλλα, το ζήτημα του δικαίου, των νομικών κανόνων. Οι θεμελιωτές του μαρξισμού είχαν αναφερθεί ακροθιγώς αλλά με αρκετή σαφήνεια στο θέμα (Μαρξ, 1983: 13-14· Λένιν, Τ33: 92, 94, 95). Οι πρακτικές ανάγκες της διαχείρισης της πραγματικότητας ωθούσαν […]

Στην ιστορία του εργατικού κινήματος όλοι αναγνωρίζουν την εξέχουσα θέση που κατέχει η Οκτωβριανή Επανάσταση και η προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού που αυτή αποπειράθηκε. Η κατάρρευση της ΣΕ, αντί να ολοκληρώσει μια συζήτηση δεκαετιών μέσα στο εργατικό κίνημα γύρω από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τα αποτελέσματα της, αντίθετα πυροδότησε νέες. Αποτολμώντας μια ανίχνευση των έως […]

Η εμπειρία των πρώτων σοσιαλιστικών κοινωνιών, παρά το γεγονός της τελικής ήττας τους, αποτελεί πολύτιμη ιστορική παρακαταθήκη των λαών, διότι αφενός επιβεβαίωσε τη δυνατότητα των εργαζομένων να ανατρέψουν την εξουσία του κεφαλαίου, αφετέρου ανέδειξε τις αντικειμενικές αντιφάσεις και δυσκολίες του κομμουνιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Πλέον ανεπτυγμένη εκδοχή και πρότυπο των κοινωνιών αυτών αποτελεί αναμφιβόλως η […]

«Οι χώρες της ΚΟΜΕΚΟΝ το πιθανότερο είναι το 1990-2000 να προσπεράσουν στην κατ’ άτομο παραγωγή τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες και σ’ αυτό το πλαίσιο η κατ’ άτομο παραγωγή στη Σοβιετική Ένωση μπορεί να είναι υψηλότερη εκείνης στις Ενωμένες Πολιτείες». Μετά τις σκληρότατες περιπέτειες της πρώτης περιόδου και τις τεράστιες θυσίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, φαινόταν […]

Κρίσεις επί ορισμένων ζητημάτων δημοκρατίας Ας ανατρέξουμε λοιπόν σε αυτή τη δεκαετία με αυτό το πνεύμα και με σεβασμό απέναντι στις επαναστάσεις της Ιστορίας. Αλλά σεβασμός σημαίνει ντοκουμενταρισμένη κριτική από τη σκοπιά των βαθύτερων ανθρώπινων αξιών και των κοινωνικών επαναστάσεων του 21ου αιώνα. Το ενδιαφέρον στο κείμενο εστιάζεται σε ορισμένες πλευρές που σχετίζονται με το […]

Η σοβιετική λογοτεχνία είναι δημιούργημα της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, της μεγαλύτερης των κοινωνικών επαναστάσεων. Τη νέα ιστορική εποχή, την εποχή της μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, χαιρέτισαν, καθένας με τον τρόπο του, οι λογοτέχνες Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι (Vladimir Mayakovsky), Αλεξάντρ Σεραφίμοβιτς (Alexandr Serafimovich), Ντέμιαν Μπέντνι (Demyan Bedny), Μαξίμ Γκόρκι (Maxim Gorky), Αλεξάντρ Μπλοκ (Alexandr […]

Για ποιο λόγο, αναρωτιέται ο Κ. Μαρξ (K. Marx), η αρχαία ελληνική τέχνη προκαλεί στον σύγχρονο άνθρωπο αισθητική απόλαυση; Για ποιο λόγο η αρχαιότητα συλλαμβάνεται ως κανόνας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ως αξεπέραστο πρότυπο από τη σύγχρονη λογοτεχνία και τέχνη, παρά το γεγονός ότι οι κοινωνικές δομές που επέτρεψαν την άνθισή της έχουν παρέλθει; (Lukács, 1968: […]

Αν ο προορισμός του ανθρώπου είναι η υπερήφανη δικαίωση της ύπαρξής του, μόνον ο ποιητής μπορεί στην εντέλεια και όχι αποσπασματικά να την ενσαρκώσει. Κάθε ζωτική ψευδαίσθηση προς άγραν ζωής-χαμοζωής πρέπει ο ποιητής να την περιφρονήσει. Θα πρέπει να αποκαλύψει την υστεροβουλία της λήθης με την εγρήγορση της τέχνης του, που είναι η μνήμη στο μεγαλείο της. Γιατί ο ποιητής πρέπει να […]

Καμία εξουσία, που πηγάζει από ένα άδικο και εκμεταλλευτικό κοινωνικό σύστημα, δεν είναι σε θέση να αποδώσει δικαιοσύνη. Γι’ αυτό και αρνούμαστε να ονομάζουμε έτσι την αστική δικαστική εξουσία, επιδαψιλεύοντάς της τον αυτάρεσκο ηθικό τίτλο, με τον οποίο, με τη συνενοχή της ρεφορμιστικής Αριστεράς, αυτοαποκαλείται εδώ και δεκαετίες. Όπως κάθε εξουσία, που πηγάζει από τα σπλάχνα του συστήματος, έχει έναν εκτεταμένο κατασταλτικό και ιδεολογικό ρόλο, […]

Με αφορμή την εκλογή Τραμπ (Trump) στην προεδρία των ΗΠΑ και το Brexit, γίνεται συζήτηση για το αν η καπιταλιστική διεθνοποίηση (ή παγκοσμιοποίηση όπως αλαζονικά και παραπλανητικά έχει ονομαστεί) αναστέλλεται ή έστω επιβραδύνεται, με επίταση των διαδικασιών επιστροφής στη στοργική αγκάλη των ξεχωριστών εθνικών κρατών και αντίστοιχων μέτρων «εθνικού οικονομικού προστατευτισμού». Το θέμα χρήζει διεξοδικής μελέτης, ωστόσο, εδώ θα γίνουν μόνο ορισμένες […]

Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης του Άμστερνταμ, η οποία καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Απασχόλησης (στο εξής ΕΣΑ). Ταυτόχρονα, συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προωθήσει τις πολιτικές της «ευελισφάλειας», με στόχο να «θεραπεύσει» αρνητικές επιδράσεις που είχε η προώθηση των πολιτικών αύξησης της «ευελιξίας» στην ποιότητα της ζωής και την ασφάλεια των εργαζομένων. […]

Ήταν 25η Μαρτίου του 1957 όταν στην ιταλική πρωτεύουσα οι αρχηγοί έξι κρατών της κεντρικής –κυρίως– και της νότιας Ευρώπης υπέγραφαν τη συνθήκη της Ρώμης ως ιδρυτική πράξη της ΕΟΚ, η οποία διαδεχόταν την από το 1952 συσταθείσα Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Τα διακυβεύματα ήταν εξαιρετικά σοβαρά. Η ανάπτυξη μιας ενιαίας αγοράς συμβάδιζε ως στόχος με την αναχαίτιση του […]

16/1: Η ΡΣΟΣΔ και η ΣΣΔ της Λευκορωσίας υπογράφουν συμφωνία για τη συνένωσή τους. 25/2:Η Γεωργία ανακηρύσσεται Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία. Μάρτιος: Η Βρετανία υπογράφει εμπορική συμφωνία με την ΕΣΣΔ και άλλα κράτη τερματίζουν τον εμπορικό αποκλεισμό της. 7/3: Εξέγερση στην Κρονστάνδη. Χαρακτηρίζεται ως κορυφαία εκδήλωση δυσαρέσκειας που δημιουργήθηκε σε τμήματα του πληθυσμού. Οι στασιαστές ναύτες κατέλαβαν το φρούριο της Κρονστάνδης […]

Στόχος του άρθρου είναι η διατύπωση ορισμένων σκέψεων οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποτροπή της επανάληψης μιας καπιταλιστικής παλινόρθωσης σαν κι εκείνη στην οποία κατέληξε η πρώτη απόπειρα μετάβασης στην κομμουνιστική κοινωνία. Ξεκινώ από τη θέση ότι η αναγκαία σοσιαλιστική μετάβαση την οποία και ταυτίζω με τη δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή με μια […]

Το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας στις μετεπαναστατικές κοινωνίες είναι και παραμένει μία από τις πιο παραμελημένες θεματικές της μαρξιστικής θεωρίας. Ο Μαρξ (Marx) διατύπωσε με σαφήνεια την αρχή της κατάργησης της «πολιτικής εξουσίας στην κυριολεξία»: Και ήταν κατηγορηματικός στον ισχυρισμό ότι: Αλλά τι συμβαίνει στην πολιτική εξουσία στις μετεπαναστατικές κοινωνίες όταν το προλεταριάτο δεν εξαφανίζεται; Τι απογίνεται η ιδιωτική περιουσία ή το […]

Διαβάζοντας το παρελθόν, ανιχνεύοντας το μέλλον Στο παρόν (τέταρτο) τεύχος των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ συνεχίζεται το αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Το Α’ μέρος του αφιερώματος στο προηγούμενο τεύχος παρουσίασε το ιστορικό υπόβαθρο της τσαρικής Ρωσίας, τις πολιτικές γραμμές που συγκρούστηκαν μέσα στο εργατικό κίνημα, την αυξανόμενη επιρροή των μπολσεβίκων μέχρι το θρίαμβο του Οκτώβρη. Το Β’ […]

Η μάχη που έδωσαν οι μπολσεβίκοι και η εργατική τάξη της Ρωσίας πριν από έναν αιώνα ακριβώς για την εργατική εξουσία και τον κομμουνισμό δεν μπορεί παρά να αποτελεί τη βάση και το ιστορικό πεδίο αναφοράς για τη στρατηγική εναλλακτική και τον κομμουνισμό της εποχής μας.