Η χαραυγή του 19ου αιώνα είχε ακόμη την οσμή της επανάστασης η οποία θα άλλαζε πραγματικά τον κόσμο. Παράλληλα, είχε την μυρωδιά του μπαρουτιού των πολέμων οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν είχαν σταματήσει καθ΄ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Μαζί με τα νέα ιστορικά δεδομένα τα οποία προέκυψαν από τη Γαλλική Επανάσταση, την επικράτηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και την παράλληλα εξελισσόμενη Βιομηχανική Επανάσταση θα δημιουργήσουν νέο τοπίο και απολήξεις στο επίπεδο των πολεμικών ανταγωνισμών, στις σφοδρές αντιπαραθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Σε αυτό το ιστορικό και οικονομικό πλαίσιο επί σχεδόν μισό αιώνα η Ευρώπη αλλά και η αμερικανική ήπειρος σαρώνονται από επαναστάσεις εθνικοαπελευθερωτικού χαρακτήρα. Παρακάτω θα εξετάσουμε τις επαναστάσεις και τα επαναστατικά κινήματα τα οποία εξελίχθηκαν παράλληλα και ταυτόχρονα με την ελληνική καθώς και τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια.
Χωρίς αμφιβολία ο 19ος αιώνας συμπύκνωσε στο διάβα του μια σειρά τεκτονικών αλλαγών στη συγκρότηση και την εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών, αλλά και σε ολόκληρο σχεδόν τον γνωστό έως τότε κόσμο. Η εδραίωση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος παραγωγής υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για τη θεμελίωση των σύγχρονων εθνικών κρατών και επηρέασε όχι μόνο τις γεωγραφικές περιοχές όπου κυριάρχησε, αλλά και μέρη όπου η Βιομηχανική Επανάσταση και τα απότοκά της καθυστέρησαν να εισαχθούν και εντέλει να επικρατήσουν. Από την επικράτηση της Αμερικανικής Επανάστασης το 1776 και τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση το 1789 και από εκεί ως τη παρισινή Κομμούνα του 1871, η οποία κατά κάποιο τρόπο έκλεινε τον αιώνα των αστικών επαναστάσεων και άνοιγε την εποχή των εργατικών απελευθερωτικών εγχειρημάτων, στο νερόμυλο της Ιστορίας κύλησε τόσο πολύ νερό ώστε ο κόσμος που αναδύθηκε δεν θα είχε πλέον καμία σχέση με την παλιά εποχή.
Το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης
«ελευθερία-ισότητα-αδελφοσύνη» καθόρισε το ιδεολογικό πλαίσιο, το οποίο ενέπνευσε πληθώρα επαναστατικών εγχειρημάτων, τα οποία ενσαρκώθηκαν στη μορφή του έθνους-κράτους. Το ζήτημα του έθνους μπορεί να είναι κομβικό αυτή την περίοδο, ωστόσο δεν είναι το μοναδικό που θα απασχολήσει τα επαναστατικά κινήματα της εποχής. Το κοινωνικό ζήτημα συνδέεται με το δημοκρατικό σε στενή διασύνδεση με το εθνικό και πλευρές τους υπερισχύουν στην κάθε περίοδο. Από αυτή την άποψη κυρίως στην Ευρώπη, θα μπορούσαμε σχηματικά να πούμε ότι υπήρξαν τρία κύματα επαναστάσεων: μεταξύ 1820-1821, αυτές του 1830 και οι επαναστάσεις του 1848. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1820 εξελίσσονται και τα επαναστατικά κινήματα της ανεξαρτησίας στην αμερικανική ήπειρο.
Ι. Οι σερβικές επαναστάσεις
Ένας ξεσηκωμός, ο οποίος ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πρώιμος, είναι αυτός των Σέρβων. Η Σερβία βρίσκεται και αυτή υπό οθωμανική κυριαρχία ήδη από το 1459 και αποτελεί επαρχία της αυτοκρατορίας (σαντζάκι του Σμεντέρεβο). Η αναδυόμενη σερβική αστική τάξη αναπτύσσεται σε με- γάλο βαθμό εκτός των συνόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κυρίως στα εδάφη της αυτοκρατορίας των Αψβούργων.
Η πρώτη Σερβική Επανάσταση (1804-1813)
Η επανάσταση στη Σερβία ήταν μια υπόθεση μακροχρόνια η οποία περατώθηκε ουσιαστικά το 1835. Σε αντίθεση με τα ελληνικά πεπραγμένα, το σερβικό εθνικό κράτος το οποίο προέκυψε αναγνωρίστηκε πολύ αργότερα, μόλις το 1878 με το συνέδριο του Βερολίνου. Η Πρώτη Σερβική Επανάσταση ξέσπασε το 1804 και μια σειρά αιματηρών συγκρούσεων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία διήρκεσε ώς το 1813 οπότε και τερματίστηκαν οι εχθροπραξίες χωρίς το επιθυμητό για τους Σέρβους αποτέλεσμα. Σημαντικό ρόλο στην πρώτη αυτή εξέγερση έπαιξε ο Καραγεώργης Πετρόβιτς υπό την ηγεσία του οποίου ενώθηκαν, σε πρώτη φάση, οι αστικές δυνάμεις, αλλά και οι καταπιεζόμενες τάξεις καθώς και τμήματα της παραδοσιακής ολιγαρχίας.
Η δεύτερη Σερβική Επανάσταση (1815-1817)
Υπό το βάρος εσωτερικών ερίδων και εμφύλιων διαμαχών το εκλεκτορικό σώμα των Σέρβων προυχόντων όρισε ως ηγέτη της νέας επαναστατικής απόπειρας τον Μίλος Ομπρένοβιτς, αντίπαλο του Καραγεώργη Πετρόβιτς. Η έναρξη της επανάστασης ορίστηκε για τις 23 Απριλίου της χρονιάς εκείνης και οι Σέρβοι κατάφεραν να καταλάβουν το πασαλίκι του Βελιγραδίου. Από εκεί και πέρα, ο Ομπρένοβιτς χωρίς να έχει διακηρυγμένο στόχο την ανεξαρτησία, βοηθούμενος και από τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντα, κατάφερε να επικεντρωθεί σε διπλωματικές προσπάθειες και ελιγμούς οι οποίοι απέφεραν και επισήμως ένα καθεστώς ημιαυτόνομης και αυτοδιοικούμενης επαρχίας, το οποίο αναγνωρίστηκε τόσο το 1830 όσο και το 1833. Ανακηρύχθηκε δε ως πριγκιπάτο της Σερβίας.
ΙΙ. Επαναστάσεις στην Ιβηρική και στα βασίλεια της Ιταλίας
Το περιβάλλον του 19ου αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο είναι διαρκώς μεταβαλλόμενο και η διαμόρφωση του νεότερου κόσμου είναι μια διαρκής διαδικασία. Η σύγκρουση του παλιού και του νέου είναι μεγάλης έντασης. Λίγο πριν το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, στην Ευρώπη έχουν επανακάμψει οι παραδοσιακές συντηρητικές δυνάμεις και η οριστική ήττα του Βοναπάρτη φέρνει στο προσκήνιο την Ιερά Συμμαχία. Τόσο σε συμβολικό όσο και σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο η παλινόρθωση των Βουρβόνων στον γαλλικό θρόνο αποτελεί την ποιοτική τομή μιας ολόκληρης περιόδου την οποία είχε ασφαλώς επισκιάσει η Γαλλική Επανάσταση. Το συνέδριο της Βιέννης το 1815 θα έθετε τα όρια του νέου κόσμου. Φυσικά, οριοθετούσε τα γεωπολιτικά τεκταινόμενα με βάση τα συμφέροντα των κυρίαρχων δυνάμεων της εποχής. Η περίοδος αυτή έχει ήδη δύο μεγάλους ασθενείς: την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα ανατολικά και την ισπανική αποικιοκρατική υπερδύναμη η οποία διαρκώς χάνει ισχύ στα εδάφη της αμερικανικής ηπείρου, όπου πλέον αναδύεται αργά αλλά σταθερά η συγκροτημένη σε άλλες πολιτικές και κοινωνικές βάσεις δύναμη των ΗΠΑ.
Η Ισπανική Επανάσταση (1820)
Η επανάσταση στη χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση συνδυασμού και αλληλεπίδρασης τόσο των επαναστατικών γεγονότων του 1789 όσο και των όσων ακολούθησαν κατόπιν με τους συνεχείς πολέμους και τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η Ισπανία ήταν για αιώνες μια απόλυτη μοναρχία στην οποία δέσποζε και πάλι η δυναστεία των Βουρβόνων. Επιπλέον ήταν καταλυτική η επίδραση της Καθολικής Εκκλησίας. Απότοκη των Ναπολεόντειων Πολέμων ήταν η κατάληψη της Ισπανίας από του Βοναπάρτη ο οποίος σε στρατιωτικό επίπεδο έκανε ό,τι μπορούσε για να συμμαχεί με τους Ισπανούς ώστε να αντιμετωπίσει από κοινού στις θάλασσες τη ναυτική ισχύ των Βρετανών. Σε πολιτικό επίπεδο η στρατιωτική νίκη εναντίον των Ισπανών μοναρχών σήμανε και τον εξαναγκασμό τους στην παραχώρηση συντάγματος με φιλελεύθερα χαρακτηριστικά και κατοχύρωση σημαντικών ελευθεριών το 1812. Η άνοδος ωστόσο στο θρόνο το 1814 του Φερδινάνδου Ζ’, παρά τις αρχικές του υποσχέσεις για τήρηση του συντάγματος, επανέφερε τον απολυταρχικό τρόπο διοίκησης και την ελέω Θεού μοναρχία. Η έκρηξη της λαϊκής δυσαρέσκειας και της οργής θα εκδηλωθεί το 1820 όταν υπό την ηγεσία στρατιωτικών οι εξεγερμένοι θα απαιτήσουν την επαναφορά του συντάγματος του 1812 και θα στραφούν και εναντίον της Καθολικής εξουσίας. Θα ακολουθήσει τριετής εμφύλιος πόλεμος. Η επανάσταση και η εμφύλια σύρραξη θα λήξουν τελικά με την εξωτερική επέμβαση της Ιεράς Συμμαχίας.
Η Πορτογαλική Επανάσταση (Αύγουστος 1820)
Η Πορτογαλία αποτέλεσε και αυτή στόχο και τελικά λάφυρο του Βοναπάρτη ο οποίος την κατέλαβε το 1807. Ώς αποικιοκρατική υπερδύναμη και αυτή είχε μπει σε περίοδο εκτεταμένης κάμψης και προβλημάτων. Η βασιλική δυναστεία της Μπραγκάνσα παρέμεινε στην Βραζιλία, ακόμη και μετά την ήττα του Βοναπάρτη, και διοικούσε από εκεί. Η εξέγερση, η οποία εκδηλώθηκε το 1820 και στράφηκε εναντίον του βασιλιά Ιωάννη, δεν είχε την ένταση, τη βιαιότητα και τη διάρκεια της ισπανικής. Θα μπορούσε κανείς να την χαρακτηρίσει ως ήπια και ειρηνική η οποία ωστόσο κατόρθωσε να επιβάλει σύνταγμα με φιλελεύθερο για τα δεδομένα της χώρας πρόσημο.
ΙIΙ. Οι ιταλικές επαναστάσεις (1820-1821)
Οι ιταλικές επαναστάσεις οι οποίες εκ- δηλώθηκαν τη διετία 1820-1821 μαζί, κυρίως με την ελληνική και την ισπανική, σηματοδοτούν σε μεγάλο βαθμό την έμπρακτη αμφισβήτηση των αποφάσεων του συνεδρίου της Βιέννης του 1815 και τη νέα τάξη πραγμάτων την οποία καθόριζε η Ιερά Συμμαχία. Η Ευρώπη σαρώνεται από τις πολιτικές ζυμώσεις και τη διαπάλη διαφόρων ρευμάτων, τα οποία προέκυψαν από τα σπλάχνα της Γαλλικής Επανάστασης και επηρέασαν δραστικά τη δημιουργία νέων ριζοσπαστικών και επαναστατικών πολιτικών κινημάτων. Οι ιδέες του σοσιαλισμού αυτή την περίοδο βρίσκονται σε ιδιαίτερα πρώιμο στάδιο και αναμένεται να παίξουν σημαίνοντα πρωταγωνιστικό ρόλο από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και έπειτα. Στο δημοκρατικό στρατόπεδο θα ξεπηδήσουν οργανώσεις και μερικές αδελφότητες με επαναστατικό
πρόσημο και συχνότατα επηρεασμένες σε πολιτικό προγραμματικό επίπεδο από τους Ιακωβίνους, και θα προσπαθήσουν να δράσουν συντονισμένα εναντίον της μοναρχικής παλινόρθωσης και των θεοκρατικών επιβουλών. Η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και η πολιτική ζύμωση υπό τη σκέπη της ιδέας του έθνους θα αποτελέσει καταλυτικό ριζοσπαστικό και προοδευτικό χαρακτηριστικό όλων αυτών των επαναστατικών κινημάτων.
Η επανάσταση στο Βασίλειο της Νεάπολης (Ιούλιος 1820)
Από την άποψη αυτή σημαντικός είναι ο ρόλος και η επίδραση των Καρμπονάρων και της ιταλικής Καρμποναρίας, η οποία εξελίχθηκε σε ένα ιδιαίτερα μαζικό κίνημα με πρωτόγνωρη λαϊκή απήχηση και στο απόγειό της έφτασε τα 300.000 μέλη. Η Ιταλία, την περίοδο αυτή και μέχρι την ενοποίησή της το 1861, ήταν κατακερματισμένη σε βασίλεια. Εν μέσω των Ναπολεόντειων Πολέμων είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της δημοκρατικής κατάλυσης του Βασιλείου της Νεάπολης και η ανακήρυξη του σε δημοκρατία (Παρθενόπεια Δημοκρατία της Νεάπολης), η οποία ωστόσο αποδείχτηκε βραχύβια. Η πρώτη επαναστατική πράξη της Καρμποναρίας είναι στο Βασίλειο της Νεάπολης όπου έχει παλινορθωθεί η δυναστεία των Βουρβόνων υπό τον Φερδινάνδο Α’ των Δύο Σικελιών και της Νεάπολης. Η εξέγερση θα εκδηλωθεί τον Ιούλιο του 1820 και θα αναγκάσει στις 7 Ιουλίου τον μονάρχη να υποσχεθεί την παραχώρηση συντάγματος και, στις 13 του ίδιου μήνα, να δεσμευτεί και εγγράφως. Αυτή η νίκη του εξεγερτικού κινήματος θα αποδειχτεί βραχύβια καθώς η επανάσταση θα καταπνιγεί τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς μετά από την επέμβαση των αυστριακών στρατευμάτων.
Η επανάσταση στο Πεδεμόντιο (Μάρτιος 1821)
Στο συνέδριο της Λιουμπλιάνα η Ιερά Συμμαχία θα αναγνωρίσει ως υπ΄ αριθμόν ένα εχθρό την Καρμποναρία και τα συνωμοτικά επαναστατικά κινήματα. Οι διωγμοί γίνονται καθεστώς. Παρ’ όλα αυτά, υπό την καθοδήγηση του Σανταρόζα, επανάσταση ξεσπά στο Πεδεμόντιο (περιοχή του σημερινού Τορίνο) τον Μάρτιο του 1821 εναντίον της μοναρχίας και της Καθολικής Εκκλησίας. Ωστόσο, οι εξεγερμένοι μειονεκτούν τόσο οργανωτικά όσο και αριθμητικά και έχουν να αντιμετωπίσουν υπέρτερες δυνάμεις. Έτσι, η επανάσταση καταπνίγεται γρήγορα και βίαια. Όσοι προ- λαβαίνουν καταφεύγουν στο εξωτερικό, ενώ οι υπόλοιποι είτε θα σκοτωθούν είτε θα συλληφθούν και θα μεταχθούν στις αυστριακές φυλακές. Η επαναστατική αναταραχή θα συνεχιστεί σχεδόν όλο το 1821 και εξεγερτικά γεγονότα θα ξεσπάσουν σε αρκετές περιοχές όπως στη Λομβαρδία, τη Φλωρεντία, τη Σιένα και άλλες, αλλά η κατάληξη θα είναι η αιματηρή καταστολή.
ΙV. Λατινική Αμερική: Επαναστάσεις, Μπολιβάρ και Μαρτίν
Την ίδια περίοδο τεκτονικές είναι οι αλλαγές και στην αμερικανική ήπειρο. Στο βόρειο κομμάτι της έχει εδραιωθεί μετά την ανεξαρτησία ένα πολίτευμα το οποίο δεν έχει καμία ουσιαστική συγγένεια με τα απολυταρχικά και θεοκρατικά καθεστώτα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η κατάσταση στο νότιο και κεντρικό κομμάτι της ηπείρου, ωστόσο, διαφέρει ριζικά. Φεουδαλικές δομές επικρατούν και μετά από τρεις αιώνες αποικιοκρατικού ζυγού οι λαοί και τα έθνη της Αμερικής στενάζουν υπό την ισπανική ή την πορτογαλική κυριαρχία. Η Γαλλική Επανάσταση, ο Διαφωτισμός, οι ριζοσπαστικές δημοκρατικές ιδέες που ζυμώνονται στην Ευρώπη δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο τον Νέο Κόσμο. Τα ζητήματα στη λατινική Αμερική είναι σύνθετα και με πολλές παραμέτρους. Η αφύπνιση των εθνικών συνειδήσεων αναμειγνύεται με το ζήτημα της αποικιοκρατικής επιβολής, των μικτών πληθυσμών που έχουν προκύψει μετά από 300 χρόνια κατάκτησης η οποία έχει εισάγει και εδώ την Καθολική Εκκλησία ως εξουσιαστικό θεσμό, ενώ ταυτόχρονα συνυπάρχουν υβριδικές μορφές παραγωγής που συνδυάζουν από ιθαγενικές κοινότητες στα όρια του πρωτογονικού τρόπου ζωής μέχρι θύλακες της νέας βαριάς βιομηχανίας και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Σε αυτό το πλαίσιο στο πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα τις εξελίξεις στην ήπειρο θα σφραγίσουν προσωπικότητες όπως ο Σιμόν Μπολιβάρ κυρίως και ο Χοσέ ντε Σαν Μαρτί οι οποίοι και απελευθέρωσαν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής από τον ισπανικό ζυγό. Στην υπόθεση της αποτίναξης του αποικιοκρατικού ζυγού σημαίνοντα ρόλο έπαιξε η μορφή του Σιμόν Μπολιβάρ ο οποίος συνέλαβε μια ιδέα ενοποίησης των λαών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, η οποία σε πολιτειακό επίπεδο θα ήταν συγκροτημένη σε συνομοσπονδία ανεξαρτήτων κρατών εδραιωμένων σε δημοκρατικά συντάγματα και κοινοβουλευτικό πολίτευμα.
Πρώτη δημοκρατία της Βενεζουέλας
Το αντιστασιακό κίνημα του Καράκας θα προχωρήσει στην ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας στις 5 Ιουλίου του 1810. Ο Μπολιβάρ θα σταλεί στη Βρετανία όπου θα επιχειρήσει να αποσπάσει βοήθεια, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, και θα επιστρέψει στη χώρα το 1811. Τον επόμενο χρόνο το κίνημα θα ηττηθεί και ο Μπολιβάρ θα καταφύγει στην Καρταχένα της σημερινής Κολομβίας.
Απελευθέρωση της Βενεζουέλας
Έχοντας αναλάβει την ηγεσία των επαναστατών και νικώντας σε έξι διαδοχικές μάχες τους Ισπανούς στις 6 Αυγούστου 1813 ο Μπολιβάρ εισέρχεται στο Καράκας ως απελευθερωτής. Ωστόσο, και αυτή η ανεξαρτησία θα αποδειχτεί βραχύβια.
Στην Κολομβία και τις υπόλοιπες χώρες
Από το 1816 με ορμητήριο την Αϊτή, ξεκινάει μια πολύχρονη εκστρατεία η οποία θα συμπαρασύρει σχεδόν όλα τα ισπανόφωνα κράτη της Νότιας Αμερικής. Την ίδια χρονιά θα νικήσει στην Αγκοστούρα (σημερινή πόλη Μπολιβάρ) της Βενεζουέλας τους Ισπανούς και θα κατευθυνθεί προς την Κολομβία. Το 1819 θα νικήσει στην κρίσιμη μάχη της Μπογιακά και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς θα ανακηρυχθεί η ανεξαρτησία της ομοσπονδιακής δημοκρατίας της Μεγάλης Κολομβίας η οποία περιλάμβανε τα μεγαλύτερα τμήμα- τα της Κολομβίας, της Βενεζουέλας, του Εκουαδόρ και του Παναμά. Ο Μπολιβάρ θα ανακηρυχθεί πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Ιούνιο του 1821. Τον Ιούνιο του 1821 στα απελευθερωμένα εδάφη περνά η Βενεζουέλα και τον Μάιο του 1822 και το Εκουαδόρ. Την ίδια περίοδο ο Χοσέ Φρανσίσκο ντε Σαν Μαρτίν, ο Αργεντινός επαναστάτης και ελευθερωτής έχει απελευθερώσει την Αργεντινή και τη Χιλή και ζητά τη βοήθεια του Μπολιβάρ για την απελευθέρωση του Περού το οποίο έχει παραμείνει η μοναδική ισπανική κτήση. Ο Μπολιβάρ εκστρατεύει εναντίον της χώρας και τον Σεπτέμβριο του 1823 καταλύει την ισπανική κυριαρχία στο Κάτω Περού και λίγους μήνες αργότερα θα απελευθερώσει και το Άνω Περού το οποίο εφεξής προς τιμήν του θα φέρει το όνομά του και θα ονομαστεί Βολιβία. Στο απόγειο της δόξας του το 1826 ο Μπολιβάρ θα είναι η ψυχή και το πνεύμα της παναμερικανικής συνόδου η οποία θα πραγματοποιηθεί στον Παναμά και η οποία θα επιχειρήσει να δώσει σάρκα και οστά στο όραμα μιας ελεύθερης και ανεξάρτητης δημοκρατικής συνομοσπονδίας.
V. Οι Ρώσοι Δεκεμβριστές
Ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος είναι αυτός που υφίσταται στην Ανατολή και συγκεκριμένα στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Η Ρωσία είναι ιδρυτικό μέλος της Ιεράς Συμμαχίας και στην επικράτειά της βασιλεύουν οι ακραίες αντιθέσεις. Απόλυτη φτώχεια, δουλοπαροικία και δομές φεουδαρχικού καθεστώτος από τη μια πλευρά, απόλυτος πλούτος, ελέω Θεού μοναρχία με τη συνδρομή της Ορθόδοξης Εκκλησίας αυτή τη φορά, αλλά και ταχέως αναπτυσσόμενη αστική τάξη, από την άλλη. Στη χώρα αρχίζουν να αναπτύσσονται συνωμοτικές επαναστατικές οργανώσεις με τη συμμετοχή κυρίως αξιωματικών του τσαρικού στρατού. Ήδη από το 1818, σχηματίζεται η Ένωση για τη Σωτηρία η οποία θα μετασχηματιστεί στην οργάνωση που φέρει το όνομα «Ένωση για το Κοινό Καλό» η οποία θα διαχωριστεί σε δύο τμήματα: σε αυτό της Αγίας Πετρούπολης και σε αυτό της Νό- τιας Ρωσίας το οποίο εμφανίζεται ως πιο ριζοσπαστικό. Με το θάνατο του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ Ρομανόφ οι επαναστατικές οργανώσεις αρπάζουν την ευκαιρία. Πρώτα εξεγείρονται τα μέλη της Ένωσης στη Νότια Ρωσία, αλλά η εξέγερση καταστέλλεται γρήγορα. Η οργάνωση στην τότε ρωσική πρωτεύουσα είναι μεγαλύτερη και καλύτερη. Η διείσδυσή της στον στρατό αλλά και στα πληβειακά στρώματα είναι σημαντική. Στις 14 Δεκεμβρίου, ημέρα κατά την οποία είχε οριστεί η τελετή στέψης του νέου αυτοκράτορα Νικολάου Α΄, είχε οριστεί ένοπλη εξέγερση η οποία ωστόσο προδόθηκε και δεν κατάφερε ποτέ να απειλήσει πραγματικά την τσαρική εξουσία. Οι πρωτεργάτες της εξέγερσης συνελήφθησαν και είτε εκτελέστηκαν είτε εξορίστηκαν στα βάθη της Σιβηρίας. Η εξέγερση θα μείνει γνωστή ως εξέγερση των Δεκεμβριστών οι οποίοι έτσι θα μείνουν γνωστοί στην ιστορία και θα αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τα επαναστατικά κινήματα της χώρας που θα ακολουθήσουν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
VΙ. Το επαναστατικό κύμα της δεκαετίας του 1830
Η Ιουλιανή Επανάσταση στη Γαλλία
Μετά το συνέδριο της Βιέννης, η Γαλλία εξέρχεται ως ο μεγάλος ηττημένος των Ναπολεόντειων Πολέμων. Η Γαλλία επανέρχεται στα προ του 1789 σύνορά της και η βασιλική δυναστεία παλινορθώνεται. Τα ηνία αναλαμβάνει ο Λουδοβίκος ΙΗ΄, ο οποίος μέχρι την παραίτησή του από το θρόνο το 1824 θα ακολουθήσει μια πολιτική εντός του πλαισίου των αποφάσεων του συνεδρίου της Βιέννης, το οποίο ναι μεν προ- έβλεπε την επαναφορά της δυναστείας των Βουρβόνων στην εξουσία, ωστόσο δεν κατέλυε το σύνταγμα. Το 1824, ωστόσο, στο θρόνο ανέρχεται ο Κάρολος Ι΄ ο οποίος δεν θα αργήσει να συγκρουστεί με τους αστούς, με τους εμπόρους και φυσικά με το λαό παίρνοντας μια σειρά μέτρων υπονόμευσης τόσο του κοινοβουλευτισμού και του συντάγματος τα οποία σε πρώτη φάση αφορούν την καταβολή αποζημιώσεων σε ευγενείς και αριστοκράτες καθώς η περιουσία τους ζημιώθηκε τόσο με την επανάσταση όσο και στα χρόνια του Βοναπάρτη, ενώ παράλληλα επανέρχεται η θανατική ποινή για όσους προσβάλλουν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας· μέτρο το οποίο υπονομεύει ανοιχτά τη θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και επαναφέρει ουσιαστικά τον εκκλησιαστικό μεσαίωνα στο προσκήνιο. Οι αποφάσεις του Καρόλου, όπως ήταν αναμενόμενο, τον έφεραν σε ρήξη και με το κοινοβούλιο. Η πολιτική κρίση κράτησε πάνω από πέντε χρόνια, και αφού στο μεσοδιάστημα η κυβέρνηση παραιτήθηκε, το κοινοβούλιο διαλύθηκε και προκηρύχθηκαν εκλογές. Τον Ιούλιο του 1830 επιβάλλεται λογοκρισία και απαγορεύεται στις εφημερίδες να κυκλοφορήσουν από τις 26 Ιουλίου. Ο λαός έχει οπλιστεί, στρατιωτικές μονάδες και τμήματα της εθνοφρουράς αυτομολούν ή δεν υπακούουν στις εντολές και μέσα σε λίγες μόνο ώρες στήνονται 4.000 οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού. Ο λαός απαιτεί την απομάκρυνση της δυναστείας των Βουρβόνων. Σε αυτές τις τρεις ημέρες καταλύεται η εξουσία και οι επαναστάτες καταλαμβάνουν το Λούβρο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και πολλά ακόμη κυβερνητικά κτίρια. Η κυβέρνηση ντε Πολινιάκ παραιτείται και ο Κάρολος Ι΄ μαζί με τον γιο και διάδοχό του εκδιώκονται στην Αγγλία, καθώς οι μετριοπαθείς πολιτικές δυνάμεις αποφασίζουν να περάσει ο θρόνος σε ένα παρακλάδι των Βουρβόνων, στον οίκο της Ορλεάνης και βασιλιάς να αναλάβει ο Λουδοβίκος Φίλιππος ο οποίος θα συμφωνήσει εκ των προτέρων στη θέσπιση συνταγματικής μοναρχίας χωρίς κληρονομικό δικαίωμα. Ωστόσο, και αυτός θα ανατραπεί με τη σειρά του το 1848. Τα γεγονότα του Ιουλίου πυροδότησαν σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων στην Κεντρική Ευρώπη. Από αυτές η Βελγική Επανάσταση κατέληξε στην ανεξαρτησία του βασιλείου του Βελγίου, ενώ οι επαναστάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο των Κάτω Χωρών, την Πολωνία και την Ιταλία το 1832 ηττήθηκαν.