Υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γαλλία

1. Εδώ και αρκετούς μήνες τώρα, η Γαλλία έχει μπει σε μια ζώνη έντονων αναταράξεων. Η σφοδρότητα των κοινωνικών συγκρούσεων είναι από παλιά σημαντικό χαρακτηριστικό που διακρίνει την πολιτική ζωή αυτής της χώρας, ένα ιστορικό δεδομένο ενός έθνους που κατασκευάζεται, ιδιαίτερα μετά το 1789, στη βάση μιας επανάστασης με παγκόσμια σημασία της οποίας τα ίχνη –μαζί με αυτά των κοινωνικών κατακτήσεων του 1936, του 1945 ή του 1968– παραμένουν ακόμα και σήμερα κυρίαρχα στην συλλογική μνήμη και στους θεσμούς οι οποίοι είχαν πάρει πρωτοβουλίες να τα εξαλείψουν. Να, λοιπόν, γιατί εδώ και 40 χρόνια η Γαλλία –και μαζί με αυτήν οι άλλες καπιταλιστικές οικονομίες του Βορρά χωρίς καμιά εξαίρεση– βρίσκονται υπό τον ζυγό της λεηλασίας των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Αυτές δεν μπορούν να ερμηνευθούν παρά ως μια έντονη κοινωνική βία που στοχεύει ενάντια στον κόσμο της εργασίας. Οι καταστροφικές συνέπειές τους –στους ανθρώπους, την κοινωνία, ακόμα και το περιβάλλον– εντείνονται χάρη στη δουλικότητα του κράτους μπροστά στη δύναμη του χρήματος. Χειροτερεύουν περισσότερο από την αποξένωση από την εθνική κυριαρχία και την υποταγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία, οι Γάλλοι πολίτες είχαν ήδη πει το 2005 με δημοψήφισμα, ότι δεν θέλανε καθώς τους επιβλήθηκε με άρση της δημοκρατίας. Ορίστε μια επιπλέον βία, ενάντια σε όλον τον λαό. Είναι υπό αυτή τη μοναδική προοπτική και μέσα στο γενικότερο συγκείμενο μιας συστημικής κρίσης του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού που εξηγούνται τα κύματα λαϊκής κινητοποίησης που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια: απεργίες το 1995, εξεγέρσεις στα προάστια το 2005-2007, κινητοποιήσεις τις δεκαετίες 2000 και 2010… Σήμερα, η αίσθηση της μη αξιοβίωτης ζωής και της δυσαρέσκειας γενικεύονται. Η κινητοποίηση των «κίτρινων γιλέκων», που ξεκίνησε στα τέλη Οκτώβρη του 2018, αποτυπώνει μία από τις τάσεις, αλλά έχει συγκρουστεί με τη χειρότερη έξαρση αστυνομικής βίας από τον πόλεμο της Αλγερίας κι έπειτα. Αντιμέτωπες με διάφορες διαμαρτυρίες που απαιτούν περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, οι αρχές έχουν επιλέξει τη λύση να απαντήσουν με περισσότερη καταστολή, σε σημείο που να σημειώνεται εξαιρετικά ανησυχητική υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το κράτος έκτακτης ανάγκης: σημείο εκκίνησης της κλιμάκωσης της καταστολής.

2. Η στιγμή της μετατόπισης προς αυτή την κλιμάκωση της καταστολής μπορεί να εντοπιστεί με ακρίβεια. Είναι η κατάσταση έκτατης ανάγκης που επιβλήθηκε στο ηπειρωτικό κομμάτι της χώρας,^{11ΣτΜ.: εννοεί τη μητροπολιτική Γαλλία, τα εδάφη της χώρας που βρίσκονται στην Δ. Ευρώπη και όχι τις υπερπόντιες κτήσεις} τη 14η Νοεμβρίου (μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις που χτύπησαν τη χώρα την προηγούμενη), κι έπειτα στις 18 Νοεμβρίου επιβλήθηκε και στις νησιωτικές περιοχές. Δεν πρόκειται εδώ να υποβαθμίσουμε τις απειλές που επέβαλαν οι τρομοκρατικές πράξεις αυτής της Ακροδεξιάς την οποία αποτελεί το πολιτικό Ισλάμ: από την Αλ Κάιντα ως το Ισλαμικό Κράτος. Αλλά ταιριάζει εδώ να υπογραμμίσουμε ότι η πολιτική ασφάλειας που υιοθετήθηκε από το 2015 κι έπειτα υποχρέωσε ταυτόχρονα τον γαλλικό λαό να αποδεχθεί τον δραματικό περιορισμό των δικαιωμάτων του, επιτρέποντας από εκεί κι έπειτα την αντίδραση μόνο σε μερικούς τρομοκρατικούς κινδύνους. Αφότου ανανεώθηκε πέντε φορές στη σειρά, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποσύρθηκε την 1η Νοεμβρίου του 2017, αλλά η ουσία των καταστάσεων εξαίρεσης που προέβλεπε είχαν ήδη αποκτήσει ισχύ νόμου. Προληπτικές έρευνες και συλλήψεις, προστατευτικές περίμετροι και πρακτικές διχτυών, ατομικές επιδόσεις κλητεύσεων σε σπίτια, έλεγχοι στα σύνορα κ.λπ. είχαν πια γίνει αποδεκτά στο πλαίσιο του «νόμου προς ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας και της μάχης ενάντια στην τρομοκρατία» της 30ής Οκτωβρίου 2017. Από τότε στη Γαλλία μια ανησυχητική κατάχρηση αυτού του δικαστικού οπλοστασίου της εξαίρεσης έχει επιβληθεί με στόχο να υποχωρήσουν οι δημόσιες ελευθερίες, ιδιαίτερα τα δικαιώματα έκφρασης της γνώμης, της ελεύθερης συνάθροισης και της ειρηνικής διαμαρτυρίας, αλλά και των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, καθώς και του δικαιώματος στην διασφάλιση της φυσικής ακεραιότητας· δικαιώματα που βρίσκονται σήμερα σε σοβαρό κίνδυνο.

3. Αυτές και αυτοί που συμμετείχαν πρόσφατα στις διαδηλώσεις στην Γαλλία, έχουν, χωρίς αμφιβολία, αποδείξεις αυτού που εδώ και ορισμένους μήνες καταγγέλλουν οργανώσεις για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, γαλλικές ή διεθνείς. Ένας αριθμός των επεμβάσεων των δυνάμεων της τάξης ήταν δυσανάλογες, εξαιρετικά βίαιες, καταφεύγοντας καμιά φορά σε πολεμικά όπλα. Έγινε επίσης συστηματική η χρήση δακρυγόνων και κανονιών νερού υψηλής πίεσης ενάντια σε ειρηνικούς διαδηλωτές. Πολύ συχνά γινόταν βολή σφαιρών flash ball στο ύψος των ανθρώπων (LBD και άλλα όπλα ονομαζόμενα «όπλα περιορισμένης θνησιμότητας»), χρήση χειροβομβίδων κρότου και περικύκλωσης, η πρακτική του «διχτυού» για να εμποδιστεί η επανένωση με άλλους διαδηλωτές, τυχαίες και αυθαίρετες συλλήψεις, λεκτικοί εκφοβισμοί, προκλήσεις, ακόμα και σωματικές επιθέσεις. Στους δρόμους της πρωτεύουσας αναπτύχθηκαν τεθωρακισμένα, έφιπποι αστυνομικοί, διμοιρίες με σκύλους. Επανειλημμένα, υπήρξε υποτιμητική συμπεριφορά σε συλληφθέντες, συμπεριλαμβανομένων και ανήλικων. Ακούγεται συχνά ότι άνθρωποι δάρθηκαν με κλομπ ή κρατήθηκαν χωρίς να έχει διαπραχθεί η παραμικρή αξιόποινη πράξη. Υλικό πρώτης βοήθειας κατασχέθηκε από τους «Γιατρούς του Δρόμου», εθελοντές που ακολουθούσουν τους διαδηλωτές και προσέφεραν βοήθεια στους χτυπημένους… Ένα από τα γεγονότα που σόκαραν τόσο τους Γάλλους. Και είναι αυτό που διερευνάται, προκειμένου να σταματήσει η εξέγερσή τους. Τέτοιες αστυνομικές βιαιότητες είναι απολύτως απαράδεκτες.

Πρώτο επίπεδο: η καταστολή των κοινωνικών κινημάτων και των συνδικάτων

4. Μετά την εκλογή στην Προεδρία της Δημοκρατίας του Emmanuel Macron –πρώην μάνατζερ της τράπεζας Rothschild, έπειτα υπουργός Οικονομίας του προέδρου François Hollande και συντάκτης διαβόητων νόμων που επέβαλαν την ελαστικοποίηση της εργασίας– ο κόσμος των συνδικάτων επανακινητοποιήθηκε. Οι διαδηλώσεις και οι απεργίες πολλαπλασιάστηκαν, και ιδιαίτερα στους τομείς των μέσων μεταφοράς (SNCF, Air France…), της ενέργειας (αέριο και ρεύμα), της αυτοκινητοβιομηχανίας (Peugeot, Renault), των τηλεπικοινωνιών (Orange), των υπηρεσιών υγείας (δημόσια νοσοκομεία, γηροκομεία, κοινωνική ασφάλιση), της εκπαίδευσης (λύκεια, πανεπιστήμια), του πολιτισμού (μουσεία), της δικαιοσύνης (δικηγόροι, δικαστές), της καθαριότητας, ακόμα και οι οικονομικοί επιθεωρητές και οι υπάλληλοι της Διεύθυνσης Λογιστηρίου. Αυτά τα διάφορα κοινωνικά κινήματα, έχουν διάρκεια από την άνοιξη του 2018. Η δυναμική στάση προκάλεσε την ένταση της καταστολής, η οποία επηρέασε ιδιαίτερα τους φοιτητές (εκκένωση campus) και τους οικολόγους ακτιβιστές που είχαν καταλάβει τις Ζώνες προς Υπεράσπιση (ZAD) και, πριν από αυτούς, τους διαδηλωτές που εναντιώνονταν στους νόμους ελαστικοποίησης της εργασίας.

5. Προφανώς, αυτή η ένταση της καταστολής είχε επιδράσει στα συνδικάτα εδώ και πολλά χρόνια. Τα εμπόδια που παρακώλυαν την συνδικαλιστική δράση είχαν πολλαπλασιαστεί. Μισθολογικές διακρίσεις κόντρα στους συνδικαλιστές, καταχρηστικές απολύσεις απεργών, άσκηση πιέσεων που έτεινε προς την απειλή ή πειθαρχικές κυρώσεις, περιορισμό των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων ή του δικαιώματος στην απεργία, ποινικοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης (όπως στην Goodyear, την Continental ή την Air France). Επιπλέον, οι πρόσφατες κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας επιβάλουν ακόμα μεγαλύτερες κυρώσεις στα κοινωνικά κινήματα: συντόμευση του χρόνου παραπομπής στο εργατοδικείο και επιβολή πλαφόν στις ανώτατες αποζημιώσεις, που αυτό μπορεί να επιβάλει σε περιπτώσεις καταχρηστικής απόλυσης, συρρίκνωση των εξουσιών των εκπροσώπων των εργαζομένων και μείωση των μέσων που έχουν στη διάθεσή τους, μηχανισμός διακοπής των συλλογικών συμβάσεων, παρακάμπτοντας τα σχέδια υπεράσπισης των θέσεων εργασίας ή πριμοδοτώντας την αποχώρηση παλαιότερων εργαζομένων, αντιστροφή της ιεράρχησης των κανόνων, τοποθετώντας υψηλότερα τους κανόνες της επιχείρησης από τις κλαδικές συμβάσεις και τους νόμους, ορισμό ορίων εθνικής επικράτειας για την απόλυση για οικονομικούς λόγους, κάτι που διευκολύνει την απόλυση των εργαζομένων από τις γαλλικές θυγατρικές (ακόμα κι αν η μητρική εταιρεία έχει κέρδη σε παγκόσμια κλίμακα).

Δεύτερο επίπεδο: η καταστολή των κίτρινων γιλέκων

6. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει επιλέξει να μην διαφοροποιηθεί. Παρά τα βάσανα των ανθρώπων και τις προσδοκίες των εργαζόμενων τάξεων, η κυβέρνησή του επέτεινε τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και, για να μπορέσει να το κάνει αυτό, καταφεύγει συνέχεια στον δρόμο της κοινωνικής βίας και της αστυνομικής καταστολής. Ο απολογισμός είναι εφιαλτικός, ανάξιος μιας χώρας που υποτίθεται ότι είναι δημοκρατική και ανεκτική. Από την αρχή της κινητοποίησης των κίτρινων γιλέκων μετράμε 11 θανάτους από ατυχήματα. Περισσότερο από 2.000 άνθρωποι έχουν τραυματιστεί, τουλάχιστον 100 από αυτούς πολύ σοβαρά. Οι γιατροί που κατηγοριοποιούσαν τα τραύματα τα έχουν χαρακτηρίσει ως «τραύματα πολέμου» (εξάρθρωση χεριών, τύφλωση, ακρωτηριασμοί, πολλαπλά κατάγματα…), κυρίως από τη χρήση flash balls και από θραύσματα χειροβομβίδων. Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται αυτή την στιγμή σε κώμα. Και τι να πει κανείς για το ψυχολογικό σοκ των εφήβων που η αστυνομία τούς συμπεριφέρθηκε σαν αιχμάλωτους, τους ανάγκασε να γονατίσουν με τα χέρια στο κεφάλι και τους στοίβαξε σε κλούβες και κελιά.

7. Πού πάει, λοιπόν, αυτή η εξουσία που εκστρατεύει εναντίον του ίδιου της του λαού και εξαπολύει εναντίον του τέτοια βία; Την 1η Δεκέμβρη του 2018, για παράδειγμα, ρίχτηκαν 7.940 δακρυγόνα, 800 χειροβομβίδες κρότου λάμψης, 339 χειροβομβίδες τύπου GLI-F4 (εκρηκτικά), άδειασαν 776 γεμιστήρες flash ball και εκτοξεύτηκαν 140.000 λίτρα νερού από τις «αύρες». Μόνο στην περίοδο 17 Νοέμβρη του 2018 με 7 Γενάρη του 2019, με βάση μια προσωρινή καταμέτρηση –και σίγουρα όχι εξαντλητική– καταγράφονται 6.475 προαγωγές και 5.339 προφυλακίσεις. Σε ολόκληρη την επικράτεια, πάνω από 1.000 καταδίκες έχουν εκδοθεί από τα δικαστήρια. Παρ’ ότι η πλειοψηφία των πεινών είναι μετατρέψιμες (π.χ. σε κοινωνική εργασία), πολλές είναι και ποινές που εκτίονται σε φυλακή. Επίσης, έχουν καταμετρηθεί 153 βουλεύματα επέκτασης της προσωρινής κράτησης, 519 κλήσεις σε ανάκριση από τις δικαστικές αρχές και ακόμα 372 δίκες. Στο Παρίσι, 249 δικάστηκαν με τη διαδικασία του αυτόφωρου, 58 καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης και 63 σε φυλάκιση με αναστολή. Στη Réunion (νησί-γαλλική κτήση στον Ινδικό Ωκεανό), η μέση ποινή για τα τοπικά κίτρινα γιλέκα ήταν 8 μήνες φυλακή. Στις 10 Γενάρη του 2019, περίπου 200 άτομα συνδεδεμένα με αυτά τα γεγονότα βρισκόντουσαν ακόμα στην φυλακή.

Η νομιμοποίηση των λαϊκών διεκδικήσεων

8. Οι διεκδικήσεις των κίτρινων γιλέκων συναντάνε, από διάφορες σκοπιές, αυτές του κόσμου της εργασίας. Απαιτούν την άμεση και συγκεκριμένη βελτίωση των συνθηκών ζωής, την αύξηση της αγοραστικής δύναμης του εισοδήματος (μισθοί, συντάξεις, επιδόματα), την ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών, την άμεση συμμετοχή του λαού στις αποφάσεις που αφορούν το μέλλον όλων. Ζητώντας περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη καθώς και οικονομική και πολιτική δημοκρατία, αυτές οι διεκδικήσεις είναι βαθιά νομιμοποιημένες και βρίσκουν μεγάλη απήχηση στον πληθυσμό.

9. Η μήτρα κάθε βίας, αυτή που οφείλει πρώτα και επειγόντως να εξαλειφθεί και ενάντια στην οποία ο λαός είναι υποχρεωμένος να υπερασπιστεί τον εαυτό του –όπως υποδεικνύει η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη στο προοίμιο του γαλλικού συντάγματος– είναι αυτή που γεννάει η επιβολή άδικων, ανελέητων, αντικοινωνικών και αντιδημοκρατικών νεοφιλελεύθερων μέτρων· είναι αυτή που μέσα στη σιωπή της προσαρμογής των τιμών των καπιταλιστικών αγορών οδηγεί στο να πεθάνουν από το κρύο οι άστεγοι, σπρώχνει στην αυτοκτονία τους υπερχρεωμένους αγρότες, καταστρέφει άτομα και τις οικογένειές τους αποστερώντας τους την εργασία, κόβοντάς τους το ρεύμα, πετώντας τους έξω από τα σπίτια τους· αυτή που αναγκάζει, ελλείψει μέσων, τους συνταξιούχους να μην ανάβουν τη θέρμανση και τα παιδιά να χάνουν ένα από τα γεύματα της ημέρας· αυτή που διαλύει την αλληλεγγύη, κλείνει τα σχολεία, τους παιδικούς σταθμούς και τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, βυθίζει στην απελπισία τους μικρέμπορους και τους τεχνίτες που πνίγονται στα χρέη, βασανίζει τους μισθωτούς που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα μέχρι το τέλος του μήνα. Η πραγματική βία βρίσκεται εκεί, μέσα σε αυτό το εξαιρετικά άδικο, και τελικά αφόρητο, σύστημα. Αν κάθε νοήμων άνθρωπος του αντιτίθεται, οι διάφορες μορφές βίας δεν μπορούν να συμψηφιστούν· ο βανδαλισμός μιας βιτρίνας μιας τράπεζας είναι σοβαρός, αλλά επανορθώσιμος, με μικρό κόστος· το να μην επιτρέπεις σε τίμιους ανθρώπους να ζουν αξιοπρεπώς, καταστρέφει ζωές, κατά χιλιάδες, οριστικά.