Είναι άραγε αυτονόητο ότι μια προβληματική με τον προαναφερόμενο τίτλο έχει νόημα να τίθεται στην αυγή της νέας χιλιετίας; Ο κομμουνισμός ως συνολική πρόταση μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας, ως στοιχείο μιας τέτοιας πρότασης ή ως προσδιοριστικό ενός κινήματος, μιας συνεταιριστικής εμπειρίας, μιας απόπειρας οικοδόμησης ιδανικής κοινότητας –όπως διεξοδικά παρουσιάζει ο Βασίλης Μηνακάκης στο άρθρο αυτού του αφιερώματος με τίτλο «Ο Κομμουνισμός πριν […]

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, εκτιμάται πως 1 εκατ. άνθρωποι θα φτάσουν στην Ευρώπη από Αφρική, Μέση Ανατολή και Ασία μέσα στο 2016. Όπως γράφει το Bloomberg, ο αριθμός αυτός προσεγγίζει τα επίπεδα του 2015 «στη χειρότερη μεταναστευτική κρίση για την Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Τα επιτελεία της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και όλες οι κυβερνήσεις […]

Η πτώση της τιμής του πετρελαίου και των πρώτων υλών, η αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου, η διολίσθηση του γιουάν, η πτώση των χρηματιστηρίων, η ξέφρενη διόγκωση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής φούσκας σκορπούν τον τρόμο σε χρηματιστήρια, αγορές και κυβερνήσεις όπου γης. Η νομισματική πολιτική, που αποτελεί εργαλείο αντιμετώπισης, αλλά όχι επίλυσης της κρίσης, απέτυχε. Παρ’ ότι οι Κεντρικές Τράπεζες από το […]

Οι ελαστικές σχέσεις εργασίας δεν αποτελούν κάποια ελληνική ιδιαιτερότητα. Γενικεύονται και επικρατούν στον σύγχρονο καπιταλισμό, καθώς συμπυκνώνουν τους νέους συνδυασμούς απόσπασης υπεραξίας, καθώς και τη βασική τάση αντιμετώπισης της πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους, που συνίσταται σε μια νέα βαθύτερη βουτιά στην εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης και στο τσάκισμα των εργασιακών σχέσεων. Οι ελαστικές σχέσεις εργασίας αποτελούν ένα ιδιαίτερο μείγμα […]

Στις 15 Δεκεμβρίου 2015 κυκλοφόρησε η 7η ταινία της σειράς Ο Πόλεμος των Άστρων (Star Wars) με τίτλο H δύναμη ξυπνάει (The Force Awakens) και αποτελεί την αρχή της τρίτης τριλογίας του πολύ επιτυχημένου franchise. Υπάρχει μια σειρά ιδιαιτεροτήτων στην παραγωγή, διανομή και προώθηση αυτής της ταινίας που την καθιστούν ένα ιδιαίτερο παράδειγμα για τη σχέση του κοινού με το έργο στην εποχή […]

Ο μαρξισμός έχει υποστεί δύο σημαντικές λανθασμένες αναγνώσεις, είτε από άγνοια είτε σκοπίμως. Η μια είναι εκείνη σύμφωνα με την οποία θεωρείται ότι δεν πρόκειται για μια κοσμοθεωρία με κάποια θετική πρόταση, αλλά απλώς για μια μέθοδο αντιμετώπισης της πραγματικότητας και η άλλη είναι εκείνη η οποία «ξεχνά» το περιεχόμενο αυτής της πρότασης και ανάγει σε αυτοσκοπό τα μέσα επίτευξής της. Ως […]

Ο κομμουνισμός ως όρος που αποτυπώνει μια χειραφετητική άποψη και πρακτική για την κοινωνία υπήρχε πριν τον υιοθετήσουν ο Ένγκελς και ο Μαρξ − αυτό έγινε στα τέλη του 1842 για τον πρώτο και όχι πριν τα τέλη του 1843 για τον Μαρξ. Υπήρχε, επίσης, πριν δημιουργηθούν απ’ αυτούς οι πρώτες κομμουνιστικές «Επιτροπές Αλληλογραφίας» (1846), πριν ιδρυθεί η «Ένωση των Κομμουνιστών» […]

Η θεμελίωση της ιστορίας ως επιστήμης επιχειρείται απ’ τον αστικό ιστορικό θετικισμό στη βάση της εξακρίβωσης των γεγονότων (Carr, 2015). Ο δημιουργός του θετικισμού, ο Αύγουστος Κοντ (Auguste Comte), θεωρούσε εκτός του πεδίου της επιστήμης, ως «μεταφυσική», την αξίωση αποκάλυψης των γενικών αιτίων και χαρακτηριστικών της εξέλιξης στη φύση και την κοινωνία. Κατά την αντίληψή του, η επιστήμη δεν αιτιολογεί, αλλά καταγράφει […]

Στην εποχή που διανύουμε, εποχή βαθιάς και παρατεταμένης δομικής κρίσης του καπιταλισμού, οξύνεται η αντίθεση και η αναντιστοιχία ανάμεσα στο χαρακτήρα των παραγωγικών δυνάμεων και στις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις που μετασχηματίζονται προς το αντιδραστικότερο, παίρνοντας διαστάσεις εκρηκτικές. Πρόκειται για πρωτόγνωρες αντιθέσεις και συγκρούσεις σε σχέση με όλες τις προηγούμενες στην Ιστορία. Από τη μια μεριά έχουμε το ευρύτερο πλεονέκτημα της σύγχρονης εργασίας, που είναι περισσότερο […]

«“Κομμουνισμός”» γράφει ένας από τους στοχαστές της εποχής μας, που συμμετέχει στη σύγχρονη συζήτηση για την «ιδέα του κομμουνισμού», «είναι μια λέξη με παράξενη ιστορία»· και συνεχίζει: «τα ιστορικά δεδομένα αδυνατούν να μας παράσχουν την πηγή και το νόημα – ή, ακόμη καλύτερα, την αίσθηση του “κομμουνισμού”. […] Μπορούμε όμως να αντιληφθούμε κάτι από αυτή την ιστορία. Κάτι σημαντικό κρίνεται με αυτή τη […]

Λίγους μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο Μπίρμπεκ του Λονδίνου το συνέδριο για την ιδέα του κομμουνισμού. Η εφημερίδα Guardian γράφει στις 12 Μαρτίου του 2009 ότι το πιο καυτό εισιτήριο της εβδομάδας δεν είναι ούτε για συναυλίες ποπ τραγουδιστών ούτε για ποδοσφαιρικούς αγώνες. Είναι για ένα συνέδριο για τον κομμουνισμό που συγκεντρώνει δεκάδες ονόματα της διεθνούς μαρξιστικής […]

Στο τελευταίο του βιβλίο, Η κομμουνιστική υπόθεση (Badiou, 2009), ο Αλέν Μπαντιού στοχάζεται σχετικά με την έννοια της αποτυχίας. Ωστόσο, κάνοντας έναν συνοπτικό απολογισμό του 20ού αιώνα, «τι ακριβώς σημαίνει αποτυχία» όταν μιλάμε για αποτυχία του κομμουνισμού; Πρόκειται για μια αποτυχία ριζική, για μια ολοκληρωτική παραίτηση από το ζήτημα της χειραφέτησης; Ή αφορά μόνο τη μορφή, ή την πορεία που διερευνήθηκε για […]

Με τη νίκη του κόμματος του Λένιν στη Ρωσία, η έννοια του κομμουνισμού αποκτά ένα νέο περιεχόμενο, καθώς ταυτίζεται πλέον −σε μεγάλο βαθμό− με τον «μπολσεβικισμό». Ο νέος αυτός κομμουνισμός μαζί με τις προεπαναστατικές του καταβολές αναδεικνύεται σε ένα νέο ιδεολογικό, αξιακό, πολιτικό και οργανωτικό ρεύμα, το οποίο εμφανίζεται διεθνώς ως ριζικά ανταγωνιστικό τόσο απέναντι στα αστικά όσο όμως και στα μέχρι […]

Ο χαρακτήρας, ήτοι τα δομικά αίτια, της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αλλά και της παρούσας κρίσης της ελληνικής οικονομίας αποτελεί αντικείμενο σημαντικών θεωρητικών διαφωνιών (βλ. σχετικά Μαυρουδέας, 2014, 2015). Στο παρόν άρθρο θα περιοριστούμε στην εξέταση δύο κυρίως ερωτημάτων αναφορικά με την κρίση της ελληνικής οικονομίας στη συγκυρία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης: Ανάγεται η ελληνική οικονομική κρίση στον μαρξικό «νόμο» της πτωτικής τάσης […]

Η θεωρία της «χρηματιστικοποίησης» είναι ένα δημοφιλές σήμερα ρεύμα στη ριζοσπαστική πολιτική οικονομία και στη Δυτική Αριστερά, οι οποίες προσπαθούν τις τελευταίες δεκαετίες να προσδιορίσουν ένα νέο στάδιο του καπιταλισμού υιοθετώντας διάφορες εποχικές μόδες. Έτσι ξεκίνησαν με το νεοφιλελευθερισμό (και τις συνακόλουθες αντινεοφιλελεύθερες πολιτικές και μέτωπα). Μόλις εμφανίστηκε η «παγκοσμιοποίηση», προσχώρησαν σ’ αυτή παλεύοντας να εντάξουν στο πλαίσιό της τον νεοφιλελευθερισμό (με αντίστοιχες αντιπαγκοσμιοποιητικές […]

Ήδη από τη δεκαετία του 1980 –και έκτοτε μονιμότερα και κλιμακούμενα– σε χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης, σε χώρες με ανώτερο επίπεδο ανάπτυξης, από κυβερνήσεις της μετασχηματιζόμενης κλασικής δεξιάς ή της μεταλλασσόμενης σοσιαλδημοκρατίας ή από κυβερνήσεις μιξάζ (από κόμματα αριστερής επαγγελίας σε συνεργασία με αστικές πολιτικές δυνάμεις) παίρνονται, με διαφορετικούς ρυθμούς και διαφορετική ένταση, μέτρα ίδιας ποιότητας. Το ίδιο συνέβη και συμβαίνει […]

Η συμμετοχή ενός τμήματος της «Αριστεράς» στο επίσημο πολιτικό σκηνικό, ως μια πολιτική δύναμη που προασπίζει την αστική δημοκρατία και το αστικό κράτος, δεν είναι μια υπόθεση καινούρια. Κυρίως δεν είναι μια υπόθεση προδοσίας και παρασκηνίου. Πρόκειται για ένα ιστορικό μοτίβο που επαναλαμβάνεται εξελισσόμενο από την περίοδο της γέννησης του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, μοτίβο που εξελίσσεται πάντα πάνω στον ίδιο κοινωνικό […]

Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980 στη δευτεροβάθμια (αρχικά) και στην πρωτοβάθμια ελληνική εκπαίδευση (στη συνέχεια) ξεκίνησε η συγκρότηση ενός ριζοσπαστικού αριστερού ρεύματος. Αυτό το ρεύμα τροφοδοτήθηκε θεωρητικά από τις επεξεργασίες μελών του και ορισμένων αριστερών πανεπιστημιακών, αλλά η ανάπτυξή του βασίστηκε κυρίως στην κρίση και στις διασπάσεις της Αριστεράς εκείνης της εποχής, καθώς και στις πολύμορφες συγκρούσεις στην εκπαίδευση, στις οποίες […]

Αποτελεί κοινό τόπο για το μαρξισμό και τους μαρξιστές ότι «κυρίαρχος πολιτισμός είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυρίαρχη τάξη κατανοεί και διαβάζει την πολιτιστική κατάσταση». Το θέμα όμως για όσους δεν βολεύονται παθητικά με αυτό που εμφανίζεται ως αμάχητη νομοτέλεια είναι ότι η κυρίαρχη τάξη όχι μόνο διαβάζει αλλά και γράφει την πολιτιστική κατάσταση. Ο αστικός πολιτιστικός κανόνας παράγει ομοιογενοποιημένο, […]

Το λαϊκό τραγούδι Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στη ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, θα σταθούμε μόνο στο τραγούδι του 20ού αιώνα, στο λεγόμενο «αστικό τραγούδι», γιατί στον 20ό αιώνα το κατά βάση ερωτικό τραγούδι απέκτησε μορφή και τη δυναμική να εκφράζει βαθύτατους κοινωνικούς προβληματισμούς και ταξικές αντιθέσεις, που λειτουργούν μέσα σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Ποτέ άλλοτε ένα πολιτιστικό εργαλείο δεν ήταν τόσο κοντά στα κοινωνικά γεγονότα […]

(Από τη συλλογή Ο θάνατος του Μύρωνα, 1960· συγκεντρωτική έκδοση: Ο δύσκολος θάνατος, Αθήνα, Νεφέλη, 2007) (Από τη συλλογή Ρήματα, Αθήνα, Άγρα, 2009) (Από τη συλλογή Δεν γνωρίζω δεν απαντώ, Αθήνα, Κέδρος, 2004) (Ανέκδοτο ποίημα) (Από τη συλλογή Τα νερά του μετανάστη, Αθήνα, Μελάνι, 2015)

Οι δυναμικές της χειραφέτησης του Δημήτρη Αργυρού Το βιβλίο είναι συλλογή άρθρων, ομιλιών και παρεμβάσεων του Δημήτρη Αργυρού, εργαζόμενου στη γαλακτοβιομηχανία «Δωδώνη» και μεταπτυχιακού φοιτητή Φιλοσοφίας, στρατευμένου στην υπόθεση της κομμουνιστικής απελευθέρωσης. Το βιβλίο είναι μια συμβολή στην αναγκαία απάντηση από τη πλευρά της εργαζόμενης πλειοψηφίας στη σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα. Σήμερα, βέβαια, ο κομμουνισμός δεν είναι μια «φυσική» εναλλακτική λύση, όπως φάνταζε […]

To δοκίμιο του Ντιέγκο Φουζάρο Ευρώπη και καπιταλισμός παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον. Η ανάγνωσή του θα προκαλέσει γόνιμο προβληματισμό, μαζί με πλήθος διαφωνιών. Ο συγγραφέας (διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Vita − Salute S. Rafaele του Μιλάνο) είναι μελετητής της Φιλοσοφίας της Ιστορίας. Ο «απόλυτος καπιταλισμός» αποτελεί μία από τις βασικές έννοιες της ανάλυσής του. Το «απόλυτο» του κεφαλαίου ορίζεται πρωτίστως αρνητικά, με την απουσία […]

Η ζωή και ο θάνατος των απόκληρων Ο Δημοσθένης Βουτυράς (1872-1958), αν και παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος στο ευρύ κοινό, είναι ένας κλασικός και συγχρόνως πρωτοπόρος συγγραφέας της νεωτερικής ελληνικής λογοτεχνίας. Το έργο του αποτελείται από εκατοντάδες διηγήματα και δεκάδες νουβέλες που καλύπτουν ευρύ φάσμα θεματικών και τεχνοτροπίας και δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Το έργο του Βουτυρά υπήρξε ιδιαίτερα […]

Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος προς τι η έκδοση ενός νέου θεωρητικού περιοδικού της κομμουνιστικής Αριστεράς σε μια συγκυρία στην οποία μεγαλώνει η απόσταση ανάμεσα στη σαρωτική, στρατηγικού χαρακτήρα, επίθεση του κεφαλαίου (σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικό, πολιτικό, θεωρητικό) και στις ανεπαρκείς αντιστάσεις ενός εργατικού κινήματος που υποχωρεί· σε μια εποχή στην οποία ηγεμονεύουν οι πυλώνες και οι νόμοι του καπιταλισμού, ενώ δεν κάνει […]

Ζούμε σε έναν κόσμο μεγάλων αντιφάσεων, που στην Ελλάδα της κρίσης, του χρέους, των μνημονίων και των αντιδραστικών «μεταρρυθμίσεων» φτάνουν σε παροξυσμό. Από τη μια, οι τεράστιες δυνατότητες για καλύτερη ζωή, δημιουργική και σταθερή εργασία, αρμονία ανθρώπου-φύσης, άνθηση των ελευθεριών, τις οποίες δημιουργούν τα άλματα της επιστήμης, η βελτίωση των επικοινωνιών, ο συσσωρευμένος υλικός και […]

Σκοποί-στόχοι Μια νέα εκδοτική προσπάθεια που προτίθεται να δώσει το δικό της «παρών» στις μεγάλες θεωρητικές πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές προκλήσεις των καιρών μας. Ποιοι είμαστε… Από τη μια, οι τεράστιες δυνατότητες για καλύτερη ζωή, δημιουργική και σταθερή εργασία, αρμονία ανθρώπου-φύσης, άνθηση των ελευθεριών· δυνατότητες τις οποίες δημιουργούν τα άλματα της επιστήμης, η βελτίωση των επικοινωνιών, ο συσσωρευμένος υλικός […]