Τετράδια Μαρξισμού

Editorial – Αναζητώντας τον εξεγερμένο χρόνο: 50 χρόνια από το (Μάη του) 1968 Σκοπός μας είναι να αναδείξουμε πτυχές μιας εξέγερσης, που αν και συνέβη πριν 50 χρόνια, δεν αποτελεί για μας νεκρό παρελθόν, αλλά σε μεγάλο βαθμό και μέσα από την κριτική αποτίμησή της μπορεί να μας βοηθήσει να φωτίσουμε το παρόν και το μέλλον, χαρτογραφώντας το δρόμο για την κομμουνιστική απελευθέρωση. 2076 λέξεις 19/11/2018
Περιεχόμενα έβδομου τεύχους Τετράδια Μαρξισμού, 07 καλοκαίρι 2018, με αφιέρωμα στον Αστικό πολιτισμό και τρόπο ζωής: κριτική και αντιστάσεις 890 λέξεις 19/11/2018
Βιολογία, βιοϊατρική, βιοπληροφορική στον καπιταλισμό του 21ου αιώνα: Κριτικές προσεγγίσεις Η σύγχρονη βιολογία, μετά και τους μετασχηματισμούς που υπέστη κατά τον 20ό αιώνα, αλληλεπιδρά καθοριστικά με τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις των τελευταίων δεκαετιών και την αστική ιδεολογία, γεγονός που αποδεικνύεται τόσο από τις ίδιες τις επιστημολογικές συγκροτητικές αρχές του κυρίαρχου επιστημονικού της παραδείγματος, όσο και από την κατεύθυνση και παραγωγή της επιστημονικής έρευνας και των –κερδοφόρων– […] 1714 λέξεις 25/10/2018
Μια νέα κοινωνιοκεντρική βιολογία αλληλεπίδρασης μεταξύ βιολογικά ισότιμων ατόμων και περιβάλλοντος Τί είναι ζωή και άνθρωπος; Η απάντηση προϋποθέτει την επιστημονική αποκαθήλωση της ευρέως διαδεδομένης γονιδιοκεντρικής αντίληψης περί τυφλής εξάρτησης του ανθρώπου από τα «εγωιστικά γονίδιά» του. Αυτή η αντίληψη επιβλήθηκε στη βιολογία από τις οικονομικές ελίτ από τη δεκαετία του 1920 με τη δημιουργία της μοριακής βιολογίας, ώστε να αιτιολογήσουν την οικονομικο-πολιτική εξουσία τους ως […] 12139 λέξεις 24/10/2018
Εξατομικευμένη ιατρική, γονιδιωματική και βελτιστοποίηση: Μνημεία νεοφιλελευθερισμού Η μελέτη αυτή αναπτύσσει την άποψη ότι συγκεκριμένες εξελίξεις στη βιολογία και την ιατρική δεν είναι παρά το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας καθώς επιδιώκει να «εμπορευματοποιήσει τα πάντα». Συνδυάζει την έκφραση της δικής μας άποψης ότι η νεοφιλελεύθερη σκέψη δεν θα έπρεπε να κατευθύνει τις δομές της επιστημονικής έρευνας και τα συστήματα παροχής […] 16531 λέξεις 23/10/2018
Εγκέφαλος και γλώσσα, αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και αλλαγή Ένα από τα βασικά πεδία ιδεολογικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην αστική και την εργατική ιδεολογία είναι η φύση του ανθρώπου, και πιο συγκεκριμένα το κατά πόσον η συμπεριφορά του, ο χαρακτήρας του και η προσωπικότητά του είναι στοιχεία που είναι προκαθορισμένα ή υπόκεινται σε διαμόρφωση. Στην πλειονότητα των αστικών προσεγγίσεων «ο άνθρωπος γεννιέται», η φύση του […] 5975 λέξεις 17/10/2018
Βιολογία, υπολογιστές, μαθηματικά: Οι ταραχώδεις σχέσεις τους στον σύγχρονο καπιταλισμό Η βιολογία για πολλά χρόνια αντιμετωπίστηκε, τόσο από τους ερευνητές που εργάζονται εντός της όσο και από τους παρατηρητές της, ως η πιο περιγραφική από τις θετικές επιστήμες και η δυσκολότερη σε μια μαθηματικοποίηση, όπως αυτή που έλαβε χώρα στη φυσική κατά τις αρχές του 20ού αιώνα. Παράλληλα, η συνεχής συσσώρευση νέων αποτελεσμάτων και οι […] 4769 λέξεις 17/10/2018
Γενετική μηχανική: Νέο πεδίο κερδοφορίας του κεφαλαίου Στην παρούσα μελέτη θα γίνει μια προσπάθεια, κατ’ αρχήν, απαντήσεων στα μεγάλα ερωτήματα που τίθενται καθημερινά στο χώρο της γεωργικής παραγωγής και των τροφίμων και όχι μόνο. Σε γενικές γραμμές τα ερωτήματα είναι: Ποιες θα είναι οι συνέπειες της μετατροπής συνολικά και καθολικά του γενετικού υλικού από κοινό πλουτοπαραγωγικό πόρο σε ατομική ιδιοκτησία μερικών πολυεθνικών; […] 3652 λέξεις 17/10/2018
Νέες τεχνολογίες (ΝΤ), κεφαλαιοκρατία και εργατική τάξη Συνήθως για τις εξελίξεις που ακολουθούν την εισαγωγή νέων καινοτόμων τεχνολογιών στην παραγωγή κι εν γένει την οργάνωση των ιδιωτικών επιχειρήσεων και του κράτους, είθισται να χρησιμοποιείται η λέξη «επανάσταση». Είναι γεγονός ότι τον όρο Βιομηχανική Επανάσταση τον χρησιμοποίησε ο Ένγκελς, ωστόσο πρέπει να είμαστε μάλλον επιφυλακτικοί στη χρήση του και να τον χρησιμοποιούμε με […] 7380 λέξεις 16/10/2018
Η διαλεκτική της ηγεμονίας Η γκραμσιανή έννοια της ηγεμονίας έχει αποκτήσει μεγάλη επιρροή σε ένα μεγάλο εύρος ανθρωπιστικών, κοινωνικοεπιστημονικών και ιστορικών ακαδημαϊκών πειθαρχιών διεθνώς, για να μην αναφέρουμε τη σχεδόν μυθική διάσταση, που έχει λάβει στην πρακτική εφαρμογή της μάχιμης πολιτικής τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές πλαίσιο. Αντιπροσωπεύει μια μοναδική «επιτυχία» του λεξιλογίου της μαρξιστικής παράδοσης, καθώς […] 6480 λέξεις 14/10/2018
Η θεωρία της ηγεμονίας του Αντόνιο Γκράμσι Αν και τα πρώιμα γραπτά του Γκράμσι (Gramsci) προμηνύουν την ιδέα της ηγεμονίας, η έννοια εκτίθεται εκτενώς στην πραγματικότητα μόλις στα Τετράδια της Φυλακής. Ως καταγόμενος από τη Σαρδηνία, ο Γκράμσι γνώριζε σαφώς ότι η Ιταλία ήταν από σημαντικές απόψεις μια «προ-νεωτερική» χώρα στην περιφέρεια του καπιταλιστικού κόσμου, με μια αστική τάξη, που είχε αποδειχθεί […] 5512 λέξεις 12/10/2018
Ο Γκράμσι και το ζήτημα της οργάνωσης Το ερώτημα της οργάνωσης επανέρχεται στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος σε κάθε συγκυρία όπου αναδεικνύονται νέες δυνατότητες για την επαναστατική πολιτική. Στις σημειώσεις που ακολουθούν θα σταθώ στην πρωτοτυπία των θέσεων του Αντόνιο Γκράμσι πάνω σε αυτό το ζήτημα, παίρνοντας ως αφετηρία μια σειρά από τοποθετήσεις, παλαιότερες και πιο πρόσφατες. Λίγα κείμενα έχουν λοιδωρηθεί στην […] 7271 λέξεις 12/10/2018
Κριτική εξέταση βασικών αντιλήψεων του Αντόνιο Γκράμσι: Υπάρχει άποψη Γκράμσι; Το προκλητικό, ρητορικό προφανώς, ερώτημα τίθεται για διττό λόγο: Λόγω της αντινομικότητας βασικών θέσεων του Γκράμσι, όπως προσφυώς τις προσδιορίζει ο Πέρι ‘Αντερσον (Perry Anderson), αλλά και άλλοι αναλυτές· και το κυριότερο, γιατί αυτή η αντινομικότητα είναι πρόσφορη στη συνειδητή ή όχι ιδεολογική ιδιοποίηση από διαφορετικά και αντίπαλα ρεύματα. ‘Αλλα, όπως ο […] 7276 λέξεις 09/10/2018
Οι Θέσεις της Λυών και οι Θέσεις του Μπλουμ Μιλώντας κανείς για «δυτικό μαρξισμό», όπως η κωδικοποίηση του Άντερσον (Anderson, 1976) επέβαλε στην ακαδημαϊκή και πολιτικοθεωρητική δημοσιότητα, κερδίζοντας μια χρήσιμη ταξινομητική κατηγορία, κινδυνεύει εντούτοις να χάσει μία χρήσιμη διάσταση: αυτή της στενής σχέσης πρακτικών (με την έννοια της άμεσης πολιτικής δράσης) και θεωρητικών ενδιαφερόντων σε πολλούς από τους κλασικούς του λεγόμενου δυτικού μαρξισμού. Η […] 2763 λέξεις 09/10/2018
Επαναστατικός πόλεμος θέσεων Μια από τις πιο σημαντικές αντιθέσεις της εποχής μας είναι εκείνη ανάμεσα στην αντικειμενική δυνατότητα υπέρβασης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και διαμόρφωσης μιας κομμουνιστικής οργάνωσης της κοινωνίας, δίχως πολέμους, οικολογική καταστροφή, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και αποξένωση και από την άλλη της μη διεκδίκησης αυτής της δυνατότητας από τον υποκειμενικό παράγοντα. Το πρόβλημα αυτό δεν […] 8944 λέξεις 08/10/2018
Για τη συγκρότηση των εννοιών στο Κεφάλαιο του Μαρξ Ο Μαρξ στην πρώτη παράγραφο του Κεφαλαίου γράφει ότι η έκθεση του εννοιολογικού συστήματος που αναπτύσσει «αρχίζει με την ανάλυση του εμπορεύματος» (Κ1: 49). Το εμπόρευμα άμεσα προσδιορίζεται ως «κοινωνική μορφή» που διαθέτει «αξία χρήσης», ωφέλιμο πράγμα, και «ανταλλακτική αξία» (της οποίας «υλικοί φορείς» είναι οι αξίες χρήσης). Αυτός ο προσδιορισμός όμως είναι «λάθος», όπως […] 7924 λέξεις 17/09/2018
Η επικαιρότητα και τα προβλήματα του μαρξισμού 5+1 θέσεις για το μαρξισμό σήμερα Η επέτειος των εκατό πενήντα ετών από την πρώτη έκδοση του Κεφαλαίου, του βασικότερου έργου του Κ. Μαρξ, αποτελεί πρόσκληση για τους μαρξιστές και τους αγωνιστές της κομμουνιστικής Αριστεράς στο να αναστοχαστούν για τη σημερινή κατάσταση της θεωρίας επάνω στην οποία βασίζεται το ρεύμα τους. Οι παρακάτω θέσεις ευελπιστούν […] 2608 λέξεις 16/09/2018
Η έννοια του εμπορεύματος στο έργο του Μαρξ Η αξία χρήσης –όχι για τον παραγωγό του, αλλά για άλλους, οι οποίοι ενδιαφέρονται να το προμηθευτούν επειδή ικανοποιεί κάποια ανάγκη τους– αποτελεί βασικό στοιχείο του εμπορεύματος. Εξίσου βασικό είναι ότι τόσο η παραγωγή όσο και η μεταβίβασή του υπόκεινται στις διαδικασίες της ανταλλαγής-αγοραπωλησίας: η παραγωγή συνδέεται με την αγοραπωλησία-εκμετάλλευση εργατικής δύναμης και τον κοινωνικό […] 8284 λέξεις 16/09/2018
Το ερώτημα της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης Στην ανάλυση του Μαρξ για τις αιτίες των οικονομικών κρίσεων, υπάρχουν διαφορετικές και, σε κάποιες περιπτώσεις, αντιφατικές θεωρητικές ερμηνείες. Ο Μαρξ (1978β: 303) έδειχνε πάντως να θεωρεί ως κυριότερη αιτία τους την πτώση του ποσοστού κέρδους λόγω αύξησης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου (ο λεγόμενος «νόμος» της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους). Αναπτύσσοντας τη θεωρία […] 9234 λέξεις 11/09/2018
Αναγνώσεις του Κεφαλαίου: Η περίπτωση του Ισαάκ Ρούμπιν Το παρόν άρθρο αποτελεί έναν σχολιασμό πάνω στο διάσημο πρώτο μέρος του Κεφαλαίου του Μαρξ, το κείμενο στο οποίο διατυπώνει η περίφημη αξιακή του θεωρία. Ο σχολιασμός αυτός αντλεί στοιχεία από τη μεθοδολογία του Ισαάκ Ιλίτς Ρούμπιν (Isaak Illich Rubin) (18861937), επιχειρώντας να παρουσιάσει όψεις της θεωρητικής συνεισφοράς του. Ο Ισαάκ Ρούμπιν υπήρξε ένας από […] 7353 λέξεις 11/09/2018
Ο Λέων Τολστόι και η δύναμη του σκότους Αφού έχει ήδη παραδώσει στο μεγάλο κοινό τα εμβληματικά έργα του, Πόλεμος και ειρήνη (1869) και Άννα Καρένινα (1877), ο Λέων Τολστόι καταθέτει το θεατρικό του έργο, Η δύναμη του σκότους ή, σύμφωνα με παλαιότερη μετάφραση του έργου, Το κράτος του ζόφου (1886). Το έργο αυτό θεωρήθηκε από τους ανά τον κόσμο τολστοϊστές το σημείο […] 1117 λέξεις 09/09/2018
«Φυσικές καταστροφές» και καπιταλιστική βαρβαρότητα Τα ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου η δυτική Αττική επλήγη όχι από κάποια τροπική καταιγίδα ή τυφώνα, αλλά από μια έντονη νεροποντή, ωστόσο σε προβλέψιμα εποχικά πλαίσια. Παρ΄ όλα αυτά, ο απολογισμός ήταν τραγικός με 23 νεκρούς και δυσθεώρητου κόστους υλικές ζημιές. Η εξέλιξη ενός σχετικά προγνώσιμου –και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση, περιοδικά εμφανιζόμενου καιρικού φαινομένου, […] 1434 λέξεις 09/09/2018
Από τον Robin Hood στον Hood Robin: Ανισότητες στον σύγχρονο καπιταλισμό Το ζήτημα των ανισοτήτων έχει αποτελέσει ένα από τα πιο παλιά προβλήματα που έχουν ταλανίσει την πολιτική οικονομία. Οι θεωρίες –γύρω από τις οποίες περιστρέφεται ακόμα και σήμερα ο επιστημονικός λόγος για την ανισότητα– αναπτύχθηκαν περίπου από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, σε μία περίοδο κατά την οποία η ίδια η διαδικασία δημιουργίας των […] 1302 λέξεις 09/09/2018
Γεωστρατηγικές αναταράξεις και πολεμικοί κίνδυνοι Οι ηγέτες των ιμπεριαλιστών, μεγάλων και μεσαίων, συμπεριφέρονται κυνικά όσο αισθάνονται ότι είναι ισχυροί. Και απροκάλυπτα κυνικά και ωμά όταν καταλαβαίνουν ότι δεν είναι καιρός για διπλωματικές αβρότητες και φιλοφρονήσεις, αλλά μια εποχή στην οποία επαναχαράσσονται βίαια τα σύνορα, οι ζώνες επιρροής και κερδοφορίας και οι ισορροπίες ανάμεσά τους. Μια τέτοια ακριβώς εποχή ζούμε σήμερα, […] 1974 λέξεις 09/09/2018
Αστικές προσεγγίσεις για την Οκτωβριανή Επανάσταση εκατό χρόνια μετά Η ελληνική αστική σκέψη στην ερμηνεία και αξιολόγηση της Οκτωβριανής Επανάστασης ακολουθεί, σε γενικές γραμμές, τις συντεταγμένες της παγκόσμιας αστικής σκέψης. Ακολουθεί τις πιο ακραίες τάσεις της αστικής ανάλυσης με πλεονάζουσα ρηχότητα, σχηματοποίηση και ακραίο αντικομμουνισμό. Στο πλαίσιο αυτό κινείται και η συσχέτιση του Οκτώβρη με το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα με κλειδί ερμηνείας την […] 1526 λέξεις 09/09/2018
Μαρξισμός, αναπηρία και εκπαίδευση Το ζήτημα της ιδεολογίας αφορά στους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνονται και μετασχηματίζονται, οι ιδέες, οι έννοιες, οι αναπαραστάσεις και η συνείδηση. Η επικράτηση συγκεκριμένων ιδεών, μιας συγκεκριμένης δηλαδή κυρίαρχης ιδεολογίας, νομιμοποιεί την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, αλλά και αφαιρεί από τα υποκείμενα τη δυνατότητά τους για ανάληψη δράσης και αλλαγή/ανατροπή της συγκεκριμένης τάξης πραγμάτων. Με […] 5837 λέξεις 09/09/2018
Οι παράλληλες δομές της ατομικής και κοινωνικής ανάπτυξης Ο Σοβιετικός ψυχολόγος Λεβ Βιγκότσκι (Lev Vygotsky) θεωρείται ο «Μότσαρτ της ψυχολογίας» (Toulmin, 1978) και «ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς θεωρίας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα» (Bruner, 1987). Παρ’ ότι ολοκλήρωσε το έργο του στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, ως απόδειξη της δύναμης της θεωρητικής παραγωγής του, οι θεωρίες και τα ευρήματά […] 10076 λέξεις 09/09/2018
Χαιρετισμός στον Φερνάντο Πεσσόα 345 λέξεις 08/09/2018
Σοφία Κολοτούρου – Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2016 Η Σοφία Κολοτούρου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πήρε το πτυχίο της το 1998 και στη συνέχεια ειδικεύτηκε επί πενταετία στην κυτταρολογία στα νοσοκομεία Πανεπιστημιακό Ηρακλείου Κρήτης και «Άγιος Σάββας» Αθηνών. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με μεταφράσεις και επιμέλειες ιατρικών βιβλίων (αφού πρώτα παρακολούθησε σχετικά σεμινάρια) και ακόμη […] 1457 λέξεις 08/09/2018
Αλεξάντρ Μπογκντάνοφ – Η προλεταριακή κουλτούρα ως τεχνούργημα Ο Α. Μπογκντάνοφ (A. Bogdanov) υιοθετεί εξαρχής μια επιφυλακτική στάση απέναντι στην Οκτωβριανή Επανάσταση, θεωρώντας ότι η εργατική τάξη της Ρωσίας την περίοδο που οι μπολσεβίκοι καταλαμβάνουν τα Χειμερινά Ανάκτορα είναι ανίκανη να φέρει σε πέρας τα οργανωτικά καθήκοντα του σοσιαλισμού, να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία, αφού δεν είχε συγκροτήσει εκ των προτέρων τη δική […] 6215 λέξεις 08/09/2018