ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Για το κομμουνιστικό πρόγραμμα της εποχής μας

1. Τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ δεν είναι όργανο ενός ήδη υπάρχοντος πολιτικού φορέα, ενός ήδη υπάρχοντος κόμματος ή μιας ήδη υπάρχουσας οργάνωσης της κομμουνιστικής ή της ευρύτερης αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.

Τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ δεν είναι μέσο εκλαΐκευσης ενός προ-κατασκευασμένου και προ-αποφασισμένου προγράμματος κομμουνιστικής απελευθέρωσης.

Τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ αποτελούν συλλογικό θεωρητικό και, σε τελική ανάλυση, πολιτικό εγχείρημα, καθώς έρχονται να υπηρετήσουν την ανάγκη διαμόρφωσης ενός ταξικά γειωμένου σχεδίου για τον κομμουνισμό της νέας εποχής.

Από αυτή την άποψη, η απόφαση των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ να εισέλθουν στο πεδίο μάχης των ιδεών στη χώρα μας με θεματική του ιδρυτικού αφιερώματός τους «Η επικαιρότητα του μαρξισμού και η κομμουνιστική προοπτική στον 21ο αιώνα» αποτελεί συνειδητή θεωρητική επιλογή και εξίσου συνειδητή πολιτική πράξη των συντελεστών τους.

Δεν είμαστε αφελείς, ούτε ανυποψίαστοι. Έχουμε πλήρη επίγνωση της διεθνούς και εγχώριας ήττας του κομμουνιστικού κινήματος, της βαθιάς υποχώρησης και κακοποίησης που υπέστη κατά καιρούς και εξακολουθεί να υφίσταται στις μέρες μας ο μαρξισμός ως θεωρία της επανάστασης, αλλά δε συμβιβαζόμαστε. Στο ολοκληρωτικό δόγμα, όχι απλά του νεοφιλελευθερισμού, αλλά του σύγχρονου καπιταλισμού “ThereIsNoAlternative”, θα αντιπαραταχθούμε κάνοντας χρήση και εξελίσσοντας το όπλο της κριτικής, όπως αυτή μπορεί να διευρυνθεί και να οξυνθεί με κέντρο αναφοράς και έμπνευσης το μαρξισμό των δικών μας καιρών.

2. Αλλά σε ποιον μαρξισμό αναφερόμαστε άραγε;

Μην περιμένετε στερεοτυπικούς ορισμούς, που παραπέμπουν σε κάποια αλήστου μνήμης και-αν όχι πάντοτε, κατά κανόνα ωστόσο- άψυχα εγχειρίδια.

Αντί ορισμού καταθέτουμε γραπτά και προφορικά τη δέσμευσή μας: χωρίς να μηδενίζουμε, χωρίς -όπως σημειώνουμε χαρακτηριστικά- να ξεκινούμε από το μηδέν, κατανοούμε το μαρξισμό ως δυναμικά αναπτυσσόμενη θεωρία της επανάστασης, με αυτή την έννοια ‘επαναστατικό’, και απαλλαγμένο ταυτόχρονα «από την αρχαία σκουριά κάθε λογής δογματισμών και ‘ορθοδοξιών’».

Προσοχή, όμως: άλλο ιδεολογική σκουριά, άλλο οξείδωση και φθορά και άλλο κεκτημένος, και δυστυχώς εν πολλοίς αναξιοποίητος πλούτος όχι κάποιας ιεράς, αλλά της επαναστατικής θεωρητικής παράδοσης, διάκριση που συχνά είτε από πολιτική σκοπιμότητα είτε από κινηματική έπαρση παραβιάζουμε και διαστρέφουμε στην πράξη.

Χωρίς εμμονική προσκόλληση στο παρελθόν, αλλά και πολέμια της άκριτης προσχώρησης στο φαινομενικά καινοτόμο, σε μια περίοδο που πολλοί σπεύδουν να ‘αποχαιρετήσουν’ για πολλοστή φορά το προλεταριάτο, η μαρξιστική θεωρία που φιλοδοξούμε να αποτυπωθεί στις σελίδες των δικών μας ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ δε στερείται ταξικού προσήμου. Οργανικά συνδεδεμένος, και με αυτή την έννοια, στρατευμένος στη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, ο μαρξισμός ως θεωρία της επανάστασης συνιστά ταυτόχρονα, στους αντίποδες ενός ακαδημαϊκού -κακώς λεγόμενου- μαρξισμού, διεπιστημονική προσέγγιση και κατανόηση του καπιταλισμού του 21ου αιώνα σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, αλλά και θεωρητικό γνώμονα ενός πολυδιάστατου σχεδίου μετάβασης, τακτικής και στρατηγικής με στόχο τον κομμουνισμό ως κοινωνικό σχηματισμό χωρίς τάξεις και κράτος.

Ασφαλώς το προλεταριάτο της εποχής μας, όπως και ο ίδιος ο καπιταλισμός του καιρού μας, δεν είναι εκείνο των αρχών του 20ου ή του τέλους του 19ου αιώνα. Εξού και η ανάγκη αναβάθμισης και εμπλουτισμού του περιεχομένου και των μεθόδων των ερευνών μας, έτσι ώστε όχι ένας παρωχημένος, αλλά ένας σύγχρονος μαρξισμός να παίξει το ρόλο του ως επαναστατικής θεωρίας ενός διεθνούς και εγχώριου επαναστατικού κινήματος.

Προσοχή, όμως, και πάλι: άλλο αναβάθμιση, αναπροσαρμογή, διεύρυνση και εμβάθυνση του μαρξισμού σε συνθήκες σύγχρονου καπιταλισμού, κατευθύνσεις θεωρητικής δράσης στις οποίες δεσμευόμαστε να κινηθούμε, και άλλο μετα-μαρξισμός, απόρριψη δηλαδή του, σε τελική ανάλυση, δομικού καθορισμού της πολιτικής από την οικονομία, απόρριψη της εργατικής τάξης ως του δυνάμει και κατ’ εξοχήν επαναστατικού υποκειμένου. Άλλο σύγχρονος μαρξισμός και άλλο μετα-μοντέρνα αποδοχή των επιμέρους κατακερματισμένων χειραφετητικών λόγων και κινημάτων, δήθεν ισοδύναμων μεταξύ τους. Η απόρριψη του κομμουνισμού ως στρατηγικού στόχου ενός συνεκτικού προγράμματος και κινήματος κοινωνικής απελευθέρωσης και η αντικατάστασή του από ιδεολογήματα περί ‘ριζοσπαστικής δημοκρατίας’ ή μιας κοινωνίας, καπιταλιστικής μεν, στην οποία ωστόσο ο άνθρωπος θα είναι δήθεν πάνω από τα κέρδη, είναι ήδη και θα αποτελέσουν περαιτέρω αντικείμενο έντονης κριτικής από την πλευρά μας.

3. Με βάση ένα τέτοιο πλαίσιο θέσεων και διακρίσεων, τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ δίνουν εξαρχής το στίγμα τους στο χάρτη των συζητήσεων περί κομμουνισμού, που ξεδιπλώνεται διεθνώς και εποικίζεται θεωρητικά ιδίως από τις αρχές του 21ου αιώνα και μέχρι σήμερα.

Στους πονηρούς καιρούς που ζούμε δε θα ήταν ίσως περιττό να επισημανθεί ότι η όχι σπάνια κινηματική επίκληση του όρου ‘κομμουνισμός’/ ‘κοινά’, όπως και στην εποχή του ίδιου του Marx,δεν αποτελεί αφεαυτής τεκμήριο επαναστατικότητας ή έστω ριζοσπαστικότητας

Για τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ, λοιπόν, η υπόθεση του κομμουνισμού δεν είναι ένα αφηρημένο ιδεώδες, που ένα συλλογικό υποκείμενο καλείται να επιβάλει στον κόσμο. Δεν είναι επίσης μια κανονιστική αρχή, μια ρυθμιστική Ιδέα, εκτός εμπειρίας και καθαρά-λογικά συγκροτημένη, με βάση την οποία καλούμαστε να προσανατολίσουμε τη δράση μας.

Από την άλλη πλευρά, όμως, για τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ, ο κομμουνισμός, έστω και στην πρώτη, την κατώτερη βαθμίδα του, δεν ήταν και δεν μπορεί, επίσης, να είναι αυτός των εκμεταλλευτικών καθεστώτων του λεγόμενου ‘υπαρκτού σοσιαλισμού’, η πολυεδρική ωστόσο μελέτη των οποίων, με το δέοντα σεβασμό και ανάλογη περίσκεψη απέναντι στο μεγαλείο και στην τραγική κατάληξή της Οκτωβριανής Επανάστασης, χωρίς αφορισμούς και βεβιασμένες απλουστεύσεις, θα αποτελέσει ένα από τα βασικά αντικείμενα στις ερευνητικές προσπάθειες και δημοσιεύσεις μας.

Από τη συντακτική οπτική των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ μας, εξάλλου, ο κομμουνισμός δεν μπορεί να αναδυθεί σαν παραδείσια νησίδα στην κόλαση του καπιταλισμού στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στη Λατινική Αμερική ή όπου αλλού.

Πολύ περισσότερο ο κομμουνισμός ως πραγματική κίνηση που ενυπάρχει ως αντικειμενική τάση στην εποχή μας, αλλά και ως μελλοντικός κοινωνικός σχηματισμός και, βαθύτερα, ως πολιτισμός, ως τρόπος ζωής, δεν μπορεί να προσεγγιστεί χωρίς επαναστατική ρήξη. Σε αντίθεση προς κάθε μεταρρυθμιστική λογική σταδιακής μετεξέλιξης του καπιταλισμού, ο κομμουνισμός είναι για μας αδιανόητος χωρίς επανάσταση με αποφασιστικό το ρόλο ενός σύγχρονου πολιτικού κόμματος-ηγεμόνα, χωρίς μια λιγότερο ή περισσότερο μακρά και επώδυνη διαδικασία μετάβασης πριν και μετά τη ‘στιγμή’ του επαναστατικού άλματος, είναι αδύνατος χωρίς την προηγούμενη επαναστατική κατάληψη της εξουσίας, που σημαίνει –όχι βεβαίως ως δια μαγείας, αλλά τη διαμέσου συγκρούσεων συντριβή του αστικού κρατικού μηχανισμού και συγκρότηση θεσμών και υλικών πρακτικών εργατικής δημοκρατίας με στρατηγική κατεύθυνση το μαρασμό του ίδιου του εργατικού κράτους-μη κράτους.

4. Σε κάθε περίπτωση, ας είναι σαφές: τα ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ δεν είναι ούτε προτίθενται να γίνουν ένα θεωρητικά και πολιτικά αυτο-αναφορικό περιοδικό. Επιδιώκουμε να αξιολογήσουμε με μαρξιστικό κριτήριο τις δομικές αναδιαρθρώσεις, τα κρισιακά όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτιστικά φαινόμενα του διεθνούς και εγχώριου καπιταλισμού· να μελετήσουμε και να εκτιμήσουμε τις ραγδαίες επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις της εποχής μας μέσα από το πρίσμα ενός προγράμματος για τον κομμουνισμό του 21ου αιώνα· να αναδείξουμε στις γραμμές κάθε σελίδας των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ μας τους αγώνες και τις αγωνίες των εργαζομένων, των ανέργων, της νεολαίας όχι υποκλινόμενοι στο αυθόρμητο, αλλά με την αντιμετώπισή του ως εμβρυακής μορφής του συνειδητού.

5. Ας είναι βέβαιοι οι καχύποπτοι εκτός και, κυρίως, εντός κινήματος: δε σκοπεύουμε να υπάρχουμε για να περιδιαβαίνουμε και, εν τέλει, να σβήσουμε στο θεωρητικό και πολιτικό μας μικρόκοσμο. Γι’ αυτό και δε στοχεύουμε σε ένα περιοδικό, που να γράφεται εκ περιτροπής από τους ίδιους αρθρογράφους και να διαβάζεται από τους ίδιους αναγνώστες. Ας σπάσει επιτέλους αυτή η ανελαστική κατανομή ρόλων, αναλαμβάνοντας, ωστόσο, ο καθένας, πριν κάνει δημόσια χρήση του λόγου του, να ερευνά, να τεκμηριώνει και έτσι, μόνον έτσι ή, έστω, κάπως έτσι, να καταλήγει στη διατύπωση της θέσης του. Σε εποχή μεγάλων δυσκολιών, αλλά και μεγάλων προκλήσεων για το κομμουνιστικό κίνημα, χώρος για προχειρότητα, θεωρητική αυταρέσκεια και εύκολες απαντήσεις δε διατίθεται.

Αν συμφωνούμε στην ανάγκη μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης και πολιτιστικά, με την ευρεία και στενή έννοια του όρου, καίριας απάντησης, εναλλακτικής στον καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό του “ThereIsNoAlternative”, δεν έχουμε παρά να ενταχθούμε, όσο το δυνατόν περισσότεροι και πιο συστηματικά, σε μια πολυσχιδή μελέτη και έρευνα για τον κομμουνισμό της νέας εποχής. Καθώς για μας η ενασχόληση με τη θεωρία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά νοηματοδοτείται από το ζητούμενο μιας αδογμάτιστης και δυνάμει πειστικής -για τη χειμαζόμενη κοινωνική πλειοψηφία- κομμουνιστικής στρατηγικής, δεν έχουμε παρά να σημάνουμε ένα συλλογικό προσκλητήριο με αφετηρία και αφορμή την έκδοση του πρώτου τεύχους των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ.

Δε χωρεί αμφιβολία: η επιστημονική εργασία, όπως και ο άρρηκτα συναρτημένος προς αυτήν θεωρητικός διάλογος, πολύ περισσότερο όταν στοχεύει να συμβάλει στην κομμουνιστική απελευθέρωση, απαιτεί μόχθο, διάρκεια και πάνω απ’ όλα αυτοπειθαρχία με ταυτόχρονο σεβασμό στο επιχείρημα του άλλου. Μ’ αυτή την κλίμακα αξιών θα κριθούμε όλοι μας: πρωτίστως όσοι, αλλά προφανώς όχι μόνο όσοι πήραν την πρωτοβουλία έκδοσης των ΤΕΤΡΑΔΙΩΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ.

Αλέξανδρος Χρύσης

14.06.2016